ทำไมก่อนเจาะเลือดถึงต้อง "งดน้ำ-งดอาหาร" 8-12 ชั่วโมง?

02/12/2025 (13:43 น.)

งดน้ำ–งดอาหารก่อนเจาะเลือด เป็นคำแนะนำที่ผู้ป่วยมักได้รับก่อนมาตรวจเลือด เหตุผลไม่ใช่ความเชื่อโบราณ แต่เป็นการควบคุมปัจจัยที่อาจทำให้ผลตรวจคลาดเคลื่อน

การปฏิบัติตามคำแนะนำนี้ช่วยให้แพทย์วินิจฉัยและวางแผนรักษาได้แม่นยำขึ้น ทั้งยังลดโอกาสต้องนัดเจาะเลือดซ้ำซ้อน ซึ่งเสียทั้งเวลและทรัพยากรของผู้ป่วยและห้องปฏิบัติการ

จะเกิดอะไรขึ้นเมื่อเรากินหรือดื่มก่อนตรวจ?

เมื่อเรารับประทานอาหารหรือเครื่องดื่ม ร่างกายจะย่อยและดูดซึมสารอาหารเข้าสู่กระแสเลือด เช่น น้ำตาล ไขมัน และกรดอะมิโน ค่าเหล่านี้อาจเพิ่มขึ้นชั่วคราวและไป “ตี” กับค่าที่ห้องปฏิบัติการพยายามวัด ทำให้ผลตรวจอย่างระดับน้ำตาลและไตรกลีเซอไรด์สูงกว่าค่าจริงหากวัดในภาวะอดอาหาร

การตรวจชนิดใดที่มักต้องให้ผู้ป่วยงดอาหาร?

ตัวอย่างการตรวจที่มักต้องการให้ผู้ป่วยงดอาหาร ได้แก่ การตรวจระดับน้ำตาลขณะอดอาหาร (Fasting glucose), การตรวจไขมันในเลือดหรือแผงลิพิด (lipid profile) และแผงตรวจเมตาบอลิซึมบางรายการ แพทย์จะระบุว่าต้องงดอาหารกี่ชั่วโมง แต่โดยทั่วไปคือ 8–12 ชั่วโมงก่อนเจาะเลือด

ดื่มน้ำได้หรือไม่ได้?

ในหลายกรณีแพทย์อนุญาตให้ดื่มน้ำเปล่าได้ตลอดช่วงที่งดอาหาร เพราะการดื่มน้ำช่วยให้หลอดเลือดเด้งและการเจาะเลือดทำได้ง่ายขึ้น อย่างไรก็ตามเครื่องดื่มอื่นๆ เช่น กาแฟ นม น้ำผลไม้ หรือเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลต้องหลีกเลี่ยง เว้นแต่แพทย์จะมีข้อแนะนำเฉพาะเจาะจง

ทำไมการงดอาหารถึงสำคัญสำหรับการวินิจฉัยโรคเบาหวาน?

การตรวจระดับน้ำตาลขณะอดอาหาร (Fasting plasma glucose) เป็นหนึ่งในตัวชี้วัดสำคัญในการคัดกรองและวินิจฉัยโรคเบาหวาน หากผู้ป่วยกินอาหารมาก่อน ผลจะสูงขึ้นชั่วคราวและอาจทำให้วินิจฉัยผิดพลาดได้ ดังนั้นการงดอาหารตามเวลาที่กำหนดช่วยให้ค่าที่ได้สะท้อนสภาวะพื้นฐานของร่างกายได้ดีกว่า

ใครต้องระวังเป็นพิเศษ?

ผู้ที่เป็นเบาหวานหรือมีภาวะเสี่ยงต่อฮัยโปกลิเซเมีย (น้ำตาลต่ำ) ควรปรึกษาแพทย์ก่อนงดอาหาร การงดอาหารอาจทำให้เกิดอาการวิงเวียน หิว หรือเป็นลมได้ แพทย์อาจปรับยา หรือนัดเวลาเจาะเลือดให้เป็นช่วงเช้าเพื่อให้การงดอาหารสั้นที่สุดและปลอดภัยที่สุด

ข้อควรรู้ก่อนวันนัดเจาะเลือด

- ปฏิบัติตามคำแนะนำเรื่องระยะเวลางดอาหาร (ทั่วไป 8–12 ชั่วโมง) และดื่มน้ำเปล่าได้ เว้นแต่แพทย์ห้าม
- หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่ เคี้ยวหมากฝรั่ง และออกกำลังกายหนักก่อนเจาะเลือด เพราะกิจกรรมเหล่านี้อาจเปลี่ยนค่าสารชีวเคมีบางชนิดได้
- หากทานยาประจำให้สอบถามแพทย์ว่ายังควรรับประทานยาตามปกติหรือปรับก่อนตรวจ

หากเผลอกินหรือดื่มก่อนตรวจควรทำอย่างไร?

แจ้งพนักงานหรือแพทย์ที่ห้องตรวจทันที บางการตรวจอาจยังใช้ได้ แต่บางการตรวจ เช่น การตรวจน้ำตาลขณะอดอาหาร หรือการทดสอบการทนกลูโคส อาจต้องเลื่อนนัดเพื่อให้ผลออกมาแม่นยำและปลอดภัย

บทสรุป

การ งดน้ำ–งดอาหารก่อนเจาะเลือด เป็นการปฏิบัติที่มีเหตุผลชัดเจนคือเพื่อยืนยันว่าค่าที่ได้จากการตรวจสะท้อนสภาพจริงของร่างกาย ไม่ใช่ผลชั่วคราวจากมื้อที่เพิ่งรับประทาน

การปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ (โดยทั่วไป 8–12 ชั่วโมง และงดดื่มน้ำเปล่า) จะช่วยให้ผลตรวจแม่นยำ และลดโอกาสต้องเจาะเลือดซ้ำหรือวินิจฉัยผิดพลาด หากมีโรคประจำตัวหรือใช้ยาควรปรึกษาแพทย์ก่อนทุกครั้ง