นอนดึกตื่นสาย อาจไม่ใช่แค่นิสัย! รู้จักโรคช่วงหลับล่าช้า (DSPS)

01/07/2025 (12:00 น.)

หลายคนอาจเคยถูกตำหนิว่า "เป็นคนขี้เกียจ" หรือ "ไม่มีวินัย" เพราะชอบ นอนดึกตื่นสาย แม้จะพยายามปรับเวลานอนเท่าไหร่ก็ยังคงตื่นมาด้วยความงัวเงียและรู้สึกว่านอนไม่เต็มอิ่มอยู่ดี แต่แท้จริงแล้ว พฤติกรรมการนอนแบบนี้ อาจไม่ใช่แค่นิสัยหรือความขี้เกียจเสมอไป แต่เป็นสัญญาณของภาวะความผิดปกติของการนอนหลับที่เรียกว่า Delayed Sleep Phase Syndrome (DSPS) ภาวะที่วงจรการนอนหลับล่าช้ากว่าปกติ

Delayed Sleep Phase Syndrome (DSPS) คืออะไร?

DSPS คือภาวะที่นาฬิกาชีวภาพ (Circadian Rhythm) ภายในร่างกายของเราทำงานผิดปกติไปจากคนส่วนใหญ่ ทำให้นาฬิกาชีวภาพที่ควบคุมการนอนหลับและการตื่นนอน "เลื่อน" ออกไปช้ากว่าปกติอย่างน้อย 2 ชั่วโมง

โดยทั่วไป คนส่วนใหญ่มักจะรู้สึกง่วงและหลับในช่วงหัวค่ำ (ประมาณ 21.00-23.00 น.) และตื่นนอนในตอนเช้า (ประมาณ 06.00-08.00 น.) แต่สำหรับผู้ที่เป็น DSPS พวกเขาจะ:

• รู้สึกง่วงและหลับได้ก็ต่อเมื่อเลยเที่ยงคืนไปแล้ว (เช่น ตี 2 ตี 3 หรืออาจจะสายกว่านั้น)
• ตื่นนอนในตอนสายหรือบ่าย หากไม่มีปัจจัยภายนอกมากระตุ้นให้ตื่นก่อนเวลาอันควร
• นอนหลับได้เต็มที่เมื่อได้นอนตามวงจรของตัวเอง หากถูกบังคับให้ตื่นเช้า จะรู้สึกง่วง อ่อนเพลีย และมีอาการคล้ายกับคนอดนอนเรื้อรัง (Social Jet Lag)

DSPS แตกต่างจากคนนอนดึกทั่วไปที่อาจเลือกนอนดึกเองเพราะกิจกรรมต่างๆ แต่ยังสามารถปรับเวลานอนให้เร็วขึ้นได้หากต้องการ สำหรับผู้เป็น DSPS แม้จะพยายามเข้านอนเร็วแค่ไหน ก็จะนอนไม่หลับ และหากหลับไปได้ ก็จะตื่นขึ้นมากลางดึก หรือรู้สึกหลับไม่สนิท

ใครบ้างที่เสี่ยงเป็น DSPS?

• วัยรุ่นและวัยหนุ่มสาว: เป็นช่วงที่นาฬิกาชีวภาพมักจะเลื่อนออกไปตามธรรมชาติอยู่แล้ว
• ผู้ที่มีพันธุกรรมเกี่ยวข้อง: มีงานวิจัยที่ชี้ว่า DSPS อาจเกี่ยวข้องกับยีนบางชนิด
• ผู้ที่มีพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่ส่งผลต่อการนอน: เช่น การใช้คอมพิวเตอร์หรือโทรศัพท์มือถือก่อนนอนเป็นเวลานานๆ การทำงานกะกลางคืน หรือการเดินทางข้ามเขตเวลาบ่อยๆ (แต่ปัจจัยเหล่านี้อาจเป็นแค่ตัวกระตุ้นให้ DSPS รุนแรงขึ้น ไม่ใช่สาเหตุหลักเสมอไป)

ผลกระทบของ DSPS ต่อชีวิตประจำวัน

• ภาวะ DSPS ไม่ใช่แค่เรื่องของความไม่สะดวกสบายในการนอน แต่ยังส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตในหลายๆ ด้าน
• ปัญหาการเรียนและการทำงาน: การต้องตื่นไปเรียนหรือทำงานในเวลาที่ร่างกายยังไม่อยากตื่น ทำให้ประสิทธิภาพการเรียนและการทำงานลดลง สมาธิสั้นลง หลงลืมง่าย และมีโอกาสมาสายบ่อยๆ
• ปัญหาสุขภาพกาย: การนอนไม่พอเรื้อรังเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคอ้วน เบาหวาน ความดันโลหิตสูง และระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ
• ปัญหาสุขภาพจิต: ผู้ป่วย DSPS มักมีอาการหงุดหงิดง่าย อารมณ์แปรปรวน และมีแนวโน้มเป็นโรควิตกกังวลหรือภาวะซึมเศร้า เนื่องจากวงจรชีวิตไม่สอดคล้องกับสังคม
• ปัญหาสังคม: การไม่สามารถเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคมที่จัดขึ้นในตอนเย็นหรือเช้าตรู่ ทำให้รู้สึกโดดเดี่ยวหรือแปลกแยก

การนอนดึกตื่นสาย อาจเป็นเพียง "นิสัย" สำหรับบางคน แต่สำหรับอีกหลายคน มันคือภาวะ Delayed Sleep Phase Syndrome (DSPS) ที่ต้องการความเข้าใจและการดูแลที่ถูกต้อง หากคุณหรือคนใกล้ชิดกำลังเผชิญกับปัญหานี้ อย่าลังเลที่จะปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการนอนหลับ เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสม การทำความเข้าใจภาวะนี้ ไม่เพียงแต่ช่วยให้ผู้ป่วยได้รับการดูแลที่ถูกต้อง แต่ยังช่วยลดการตัดสินและตีตราทางสังคม ทำให้พวกเขาสามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพมากขึ้น