ภัยเงียบนักเดินป่า ระวัง "ไข้รากสาดใหญ่" (Scrub Typhus) อันตรายถึงชีวิต!

12/11/2025 (10:20 น.)

โรคไข้รากสาดใหญ่ (Scrub Typhus): ภัยเงียบจาก "ตัวไรอ่อน" ที่นักเดินป่าต้องระวัง

การเดินป่าและท่องเที่ยวธรรมชาติในประเทศไทยเป็นกิจกรรมที่ได้รับความนิยม โดยเฉพาะช่วงปลายฝนต้นหนาวที่มีอากาศเย็นสบาย แต่ท่ามกลางความสวยงามของป่าเขา มีภัยเงียบที่มาพร้อมกับสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่เรียกว่า "ตัวไรอ่อน" ซึ่งเป็นพาหะนำโรค "ไข้รากสาดใหญ่" หรือ โรคสครับไทฟัส (Scrub Typhus) โรคติดเชื้อแบคทีเรียที่หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนรุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตได้

ไข้รากสาดใหญ่เกิดจากอะไร และมีอาการอย่างไร?

โรคไข้รากสาดใหญ่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย Orientia tsutsugamushi โดยมี "ตัวไรอ่อน" เป็นพาหะนำโรคหลัก ตัวไรอ่อนนี้มีขนาดเล็กมากเพียงประมาณ $1$ มิลลิเมตร และมักอาศัยอยู่ตามพุ่มไม้ ทุ่งหญ้า หรือใบไม้ใกล้พื้นดิน โดยเฉพาะในพื้นที่ป่าชื้น เมื่อนักเดินป่าเข้าไปในพื้นที่ดังกล่าว ตัวไรอ่อนจะกัดเพื่อดูดน้ำเหลือง ทำให้เชื้อแบคทีเรียเข้าสู่ร่างกายคนผ่านบาดแผล

หลังจากถูกตัวไรอ่อนที่มีเชื้อกัดแล้ว จะมีระยะฟักตัวประมาณ $10$-$12$ วัน ก่อนที่จะเริ่มมีอาการ ซึ่งอาการสำคัญที่บ่งชี้ว่าถูกไรอ่อนกัดคือ ไข้สูงเฉียบพลัน (อาจสูงถึง $40^\circ \text{C}$) ปวดศีรษะอย่างรุนแรง ปวดเมื่อยตามตัว และอ่อนเพลีย นอกจากนี้ ผู้ป่วยประมาณ $30$-$50$ เปอร์เซ็นต์ จะพบ รอยแผลเป็นสีดำคล้ำ (Eschar) คล้ายถูกบุหรี่จี้ตรงบริเวณที่ถูกกัด มักพบในบริเวณร่มผ้าที่อับชื้น

คู่มือ 5 วิธีป้องกันตัวจากภัยเงียบ "ตัวไรอ่อน"

เนื่องจากโรคไข้รากสาดใหญ่ไม่มีวัคซีนป้องกัน การป้องกันตนเองไม่ให้ถูกกัดจึงเป็นมาตรการที่ดีที่สุดสำหรับนักเดินป่า การเตรียมพร้อมและระมัดระวังตัวก่อนเข้าป่าจะช่วยให้คุณสนุกและปลอดภัยจากภัยเงียบที่มองไม่เห็นนี้

1. แต่งกายให้มิดชิดระหว่างเดินป่า

ควรสวมเสื้อแขนยาวและกางเกงขายาวที่ปิดคออย่างมิดชิด และเพื่อป้องกันไรอ่อนไต่เข้าไปในร่มผ้า ควรเหน็บชายเสื้อเข้าในกางเกง และสวมถุงเท้าหุ้มปลายขากางเกงไว้ การแต่งกายที่ถูกต้องจะช่วยลดโอกาสที่ผิวหนังจะสัมผัสกับตัวไรอ่อนโดยตรง

2. ใช้สารไล่แมลงที่มีประสิทธิภาพ

ทาหรือฉีดพ่นสารไล่แมลงที่มีส่วนผสมของ DEET หรือเพอร์เมทริน (Permethrin) ทั้งบนผิวหนังส่วนที่อยู่นอกร่มผ้า และฉีดพ่นบนเสื้อผ้าและอุปกรณ์เดินป่า สารไล่แมลงจะช่วยสร้างเกราะป้องกันไม่ให้ตัวไรอ่อนเข้าใกล้หรือเกาะติดกับร่างกายและเครื่องแต่งกายของคุณ

3. หลีกเลี่ยงพื้นที่เสี่ยงสำหรับการพักแรม

ควรหลีกเลี่ยงการนั่ง นอน หรือวางสัมภาระบนพื้นดิน พุ่มไม้ หรือหญ้าที่ขึ้นรก ซึ่งเป็นแหล่งที่อยู่ของตัวไรอ่อน ควรเลือกกางเต็นท์ในบริเวณที่โล่งเตียน สะอาด และมีแสงแดดส่องถึง เพราะตัวไรอ่อนมักอาศัยอยู่ในพื้นที่ป่าชื้นหรือบริเวณที่มีหญ้าขึ้นรก

4. ตรวจสอบร่างกายและซักเสื้อผ้าทันที

หลังจากออกจากพื้นที่ป่า ควรอาบน้ำ สระผม และสำรวจร่างกายตัวเองอย่างละเอียด โดยเฉพาะบริเวณร่มผ้าและซอกพับต่าง ๆ เพื่อหาร่องรอยการถูกกัดหรือตัวไรอ่อนที่อาจติดมา และควรนำเสื้อผ้าและอุปกรณ์ที่ใช้ในป่าไปซักด้วยผงซักฟอกเข้มข้นทันทีเพื่อกำจัดตัวไรอ่อนที่อาจติดมา

5. ไม่ปล่อยปละละเลยอาการป่วยหลังกลับจากป่า

หากภายใน $2$ สัปดาห์หลังกลับจากเดินป่า มีอาการไข้สูง ปวดศีรษะ หรือมีอาการอื่น ๆ ข้างต้น ให้รีบไปพบแพทย์ทันที และสำคัญที่สุดคือ แจ้งประวัติการเข้าป่า ให้แพทย์ทราบอย่างชัดเจน เพื่อให้ได้รับการวินิจฉัยและรักษาด้วยยาปฏิชีวนะที่ถูกต้องโดยเร็วที่สุด