นักวิจัยเฉลยทำไมคนเราถึง “หลอกตัวเอง”?

งานวิจัยล่าสุดที่เผยแพร่ใน Journal of the Association for Consumer Research พบว่ามนุษย์มัก “โกง” หรือหลอกตัวเองเพื่อให้รู้สึกฉลาดขึ้นหรือมีสุขภาพดีขึ้น แม้ว่าจะไม่มีรางวัลภายนอกเป็นสิ่งตอบแทนก็ตาม 

ศาสตราจารย์ซาร่า ลอฟแกรน ดอมเมอร์ นักวิจัยด้านการตลาดจากมหาวิทยาลัยเพนน์สเตต เป็นผู้นำการศึกษาครั้งนี้ โดยเธอต้องการเข้าใจว่าทำไมผู้คนถึงเลือกที่จะทำ “การโกง” ในสถานการณ์ที่ไม่มีผลประโยชน์ที่จับต้องได้ เช่น การทำแบบทดสอบเชาวน์ปัญญา (IQ) หรือการบันทึกแคลอรี่ในการรับประทานอาหาร

งานวิจัยนี้ดำเนินการผ่านการทดลอง 4 ครั้ง โดยหนึ่งในนั้นมีผู้เข้าร่วม 379 คน ซึ่งต้องบันทึกปริมาณแคลอรี่ที่บริโภคในช่วง 3 วัน บางคนได้รับข้อมูลแคลอรี่ที่ชัดเจน ขณะที่บางคนไม่ได้รับข้อมูลเหล่านั้น เพื่อดูว่าคนที่ไม่ทราบข้อมูลจะแจ้งปริมาณแคลอรี่น้อยกว่าความเป็นจริงหรือไม่

อีกการทดลองหนึ่งเกี่ยวข้องกับการทำแบบทดสอบ IQ โดยมีผู้เข้าร่วม 204 คนจากแพลตฟอร์ม Amazon Mechanical Turk กลุ่มหนึ่งได้รับคำตอบที่ถูกต้องทันทีหลังจากตอบคำถาม ซึ่งเปิดโอกาสให้พวกเขาโกงได้ จากนั้นผู้เข้าร่วมทุกคนต้องคาดการณ์คะแนนของตนเองสำหรับการทดสอบครั้งต่อไป ซึ่งจะไม่มีการแสดงคำตอบที่ถูกต้อง

การทดลองพบว่าผู้เข้าร่วมมักโกงเพื่อเสริมสร้างภาพลักษณ์ของตนเอง ตัวอย่างเช่นคนที่ไม่ได้รับข้อมูลแคลอรี่ที่แน่ชัดมักบันทึกปริมาณแคลอรี่ต่ำกว่าความเป็นจริง และผู้ที่สามารถเห็นคำตอบที่ถูกต้องระหว่างทำแบบทดสอบ IQ ก็มักจะคาดการณ์คะแนนของตนเองสูงเกินไปในครั้งต่อไป ซึ่งแสดงให้เห็นว่าผู้คนสามารถหลอกตัวเองให้เชื่อว่าตนเองฉลาดขึ้นหรือสุขภาพดีขึ้น แม้ว่าความสำเร็จนั้นจะมาจากการโกงก็ตาม

งานวิจัยนี้เผยให้เห็นถึงลักษณะของการหลอกตัวเอง ซึ่งอาจส่งผลต่อพฤติกรรมการบริโภค การตั้งเป้าหมายส่วนตัว และแม้แต่การพัฒนาตนเอง การตระหนักถึงแนวโน้มนี้อาจช่วยให้เราประเมินพฤติกรรมของตนเองได้ดีขึ้น และพัฒนาความซื่อสัตย์ต่อตัวเองให้มากขึ้น 

ท้ายที่สุด งานวิจัยนี้ชี้ให้เห็นว่ามนุษย์อาจเต็มใจลดทอนความซื่อสัตย์ของตนเองเพียงเพื่อให้รู้สึกดีขึ้น แม้ว่าจะไม่มีสิ่งตอบแทนภายนอกก็ตาม นี่เป็นอีกหนึ่งตัวอย่างของธรรมชาติที่ซับซ้อนของจิตใจมนุษย์และวิธีที่เรารับรู้ตัวเอง