ไขข้อสงสัย: ทำไมพระสงฆ์นิกายมหายานสามารถ "มีเมียมีลูก" ได้?
ในสายตาของชาวพุทธทั่วไป โดยเฉพาะผู้ที่คุ้นชินกับพุทธศาสนาแบบเถรวาทในประเทศไทย ภาพของพระสงฆ์มักจะเชื่อมโยงกับชีวิตที่ละทางโลกอย่างเด็ดขาด โดยเฉพาะการถือพรหมจรรย์อย่างเคร่งครัด
ดังนั้น เมื่อมีข่าวหรือข้อมูลว่า "พระสงฆ์นิกายมหายานบางสายสามารถแต่งงานและมีครอบครัวได้" จึงกลายเป็นเรื่องที่สร้างความสงสัยและเข้าใจผิดในวงกว้าง ทั้งที่ในความเป็นจริงแล้ว พระสงฆ์ในนิกายมหายานบางประเทศ เช่น ญี่ปุ่น เกาหลี หรือ จีน ได้รับอนุญาตให้มีภรรยาและบุตรโดยชอบด้วยหลักการของนิกายและกฎหมายของประเทศ ไม่ถือว่าเป็นการละเมิดวินัยของตน
เหตุผลเบื้องหลังเรื่องนี้ไม่ได้เกิดจากความเสื่อมของศาสนา หากแต่มีรากฐานจากแนวคิดทางศาสนา การตีความคำสอนของพระพุทธเจ้าอย่างแตกต่างจากนิกายเถรวาท รวมไปถึงผลกระทบจากประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และการเมืองในแต่ละประเทศที่ส่งผลให้พระสงฆ์ในบางนิกายใช้ชีวิตในลักษณะที่แตกต่างจากภาพจำของชาวพุทธทั่วไปอย่างสิ้นเชิง
การตีความวินัยแบบยืดหยุ่น
นิกายมหายานในหลายประเทศไม่ได้ยึด "พระวินัยปาฏิโมกข์" อย่างเคร่งครัดเหมือนในนิกายเถรวาท แต่ปรับให้เหมาะสมกับสังคมและวัฒนธรรมของท้องถิ่น เช่น
- พระญี่ปุ่นในนิกาย เซน (Zen) และ นิชิเรน (Nichiren) ได้รับอนุญาตให้แต่งงานตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 (ยุคเมจิ)
- ในเกาหลี บางนิกายของพระสงฆ์ก็สามารถแต่งงานได้
- ในจีน พระบางสายก็สามารถมีครอบครัวได้ (แต่บางสาย เช่น นิกายฉาน ก็ยังถือพรหมจรรย์)
อิทธิพลของรัฐและการเมือง (เช่น ญี่ปุ่น)
ช่วงปลายศตวรรษที่ 19 รัฐบาลเมจิของญี่ปุ่นได้ออกนโยบายปฏิรูปศาสนา โดยสั่งให้พระสงฆ์สามารถแต่งงานและใช้ชีวิตทางโลกได้ เพื่อแยกพุทธศาสนาออกจากศาสนาชินโต และลดอำนาจของศาสนจักร นี่จึงกลายเป็น "มาตรฐานใหม่" ของพระมหายานญี่ปุ่นในบางนิกาย
แนวคิด "พระโพธิสัตว์" ของมหายาน
ในแนวคิดของมหายาน เป้าหมายหลักคือ "การเป็นพระโพธิสัตว์" เพื่อช่วยเหลือสัตว์โลก ไม่ใช่เพียงเพื่อหลุดพ้นส่วนตัวแบบเถรวาท ดังนั้น การถือพรหมจรรย์จึงไม่ใช่เงื่อนไขบังคับเสมอไป การมีครอบครัวอาจยังถือว่าอยู่ในวิถีแห่งโพธิสัตว์ได้ หากดำเนินชีวิตอย่างมีสติและเมตตา
พระในมหายานบางสายไม่ได้ถือเป็น "ภิกษุ" แบบเต็มรูป
บางนิกายในมหายาน เช่น เซนญี่ปุ่น ใช้ระบบ "อุปสมบทชั่วคราว" หรือไม่ครบวินัย 227 ข้อแบบเถรวาท พระจึงเปรียบได้กับ "นักบวชทางใจ" มากกว่า "นักพรต" ซึ่งหมายความว่าการถือศีล เช่น พรหมจรรย์ อาจเป็นทางเลือกมากกว่าข้อบังคับ
บทสรุป
พระสงฆ์ในนิกายมหายานบางสายมีเมียได้ เพราะการตีความพระธรรมวินัยที่ยืดหยุ่นกว่าเถรวาท โดยเฉพาะในประเทศที่มีประวัติศาสตร์ทางศาสนาและการเมืองที่ส่งผลต่อบทบาทของพระ เช่น ญี่ปุ่น เกาหลี และจีน