.jpg)
คำว่า "ณ อยุธยา" ที่สร้อยต่อท้าย "ราชสกุล" ใช้อย่างไร ใช้กับใครบ้าง?
คำว่า "ณ อยุธยา" ที่สร้อยต่อท้าย "ราชสกุล" ใช้อย่างไร ใช้กับใครบ้าง?
เชื่อว่าหลายคนคงคุ้นตากับนามสกุลที่มีคำว่า “ณ อยุธยา” ห้อยท้าย ไม่ว่าจะเป็นในชีวิตจริง เช่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา, จุฑาธุช ณ อยุธยา, อิศรางกูร ณ อยุธยา หรือแม้แต่ในละครพีเรียดยอดนิยมอย่าง “สุภาพบุรุษจุฑาเทพ” ที่มีภาคต่อ “ดวงใจเทวพรหม” ก็ยังคงปรากฏนามสกุลฝั่งสะใภ้ เช่น “กรองแก้ว จุฑาเทพ ณ อยุธยา” เรื่องนี้ "ปดิวลดา บวรศักดิ์" เขียนอธิบายเอาไว้ ลงในนิตยสาร "ศิลปวัฒนธรรม"
คำว่า “ณ อยุธยา” มีที่มาอย่างไร?
คำสร้อย “ณ อยุธยา” เริ่มต้นขึ้นในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่โปรดเกล้าฯ ให้ประกาศเพิ่มเครื่องหมายแสดงนามสกุลราชสกุล โดยในครั้งแรกใช้คำว่า “ณ กรุงเทพฯ” เพื่อแสดงถึงเชื้อสายของราชวงศ์จักรี
ต่อมาในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เปลี่ยนจาก “ณ กรุงเทพฯ” มาเป็น “ณ อยุธยา” เนื่องจากคำว่า “กรุงเทพฯ” ไม่ชัดเจนว่าหมายถึงพระนครศรีอยุธยา หรือกรุงเทพมหานครในปัจจุบัน อีกทั้งยังทรงเห็นว่าราชวงศ์ไทยมีรากฐานมาจากสมัยอยุธยา จึงควรเปลี่ยนเครื่องหมายนามสกุลให้สะท้อนถึงต้นตระกูลให้ชัดเจน
ใครบ้างที่สามารถใช้ “ณ อยุธยา” ต่อท้ายนามสกุลได้?
การใช้นามสกุลที่มีสร้อยว่า “ณ อยุธยา” มีเกณฑ์กำหนดอย่างชัดเจนดังนี้:
- บุคคลที่เป็นเชื้อสายราชสกุลในระดับ หม่อมหลวงลงไป ซึ่งถือว่าเป็นสามัญชนแล้ว
- บุคคลที่ไม่มีอิสริยยศ แต่สืบเชื้อสายเจ้าโดยตรง
- สตรีที่สมรสกับชายเชื้อเจ้า ตั้งแต่ระดับ หม่อมเจ้าขึ้นไป จะมีคำนำหน้าว่า “หม่อม” และสามารถใช้นามสกุลต่อท้ายว่า “ณ อยุธยา” ได้
- สตรีที่สมรสกับชายเชื้อเจ้าในระดับหม่อมราชวงศ์ หรือหม่อมหลวง ก็สามารถใช้นามสกุล “ณ อยุธยา” ได้เช่นกัน โดยไม่มีคำนำหน้าว่า “หม่อม”
ตัวอย่างเช่น นางสาวกรองแก้ว บุญมี แต่งงานกับ หม่อมราชวงศ์พุฒิภัทร จุฑาเทพ เธอจะเปลี่ยนเป็น “กรองแก้ว จุฑาเทพ ณ อยุธยา” เพราะแต่งงานกับผู้มีเชื้อเจ้า
ใครที่ไม่ใช้ “ณ อยุธยา”?
บุคคลที่ยังคงมีอิสริยยศ เช่น หม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ์ หรือหม่อมหลวง จะไม่ใช้นามสกุลต่อท้ายว่า “ณ อยุธยา” เนื่องจากอิสริยยศนั้นสามารถแสดงฐานันดรได้อยู่แล้ว เช่น:
- หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล
- หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช
รวมถึง สตรีเชื้อเจ้า ที่แต่งงานและเปลี่ยนนามสกุลตามสามี ก็จะไม่มีคำว่า “ณ อยุธยา” ต่อท้าย ยกเว้นในกรณีที่สามีเป็นผู้มีเชื้อเจ้าและเข้าเกณฑ์ตามที่กล่าวข้างต้น
ข้อควรทราบเพิ่มเติม
ในอดีต มีพระราชบัญญัติกำหนดไว้ชัดเจนว่า ห้ามมิให้บุคคลทั่วไปหรือบุตรบุญธรรมของผู้มีเชื้อเจ้า ใช้นามสกุลที่มีคำว่า “ณ อยุธยา” หากต้องการใช้ จำเป็นต้องได้รับพระบรมราชานุญาตเป็นกรณีพิเศษ และอนุญาตให้ใช้เฉพาะนามสกุลเดิมเท่านั้น โดยไม่สามารถเพิ่มคำว่า “ณ อยุธยา” ได้
สรุป
คำว่า “ณ อยุธยา” จึงไม่ได้ใช้ได้กับทุกคน แม้จะมีเชื้อเจ้าก็ตาม แต่ต้องเป็นไปตามเกณฑ์การสืบสายสกุล หรือการสมรสกับผู้มีเชื้อเจ้าอย่างชัดเจนเท่านั้น ทั้งยังเป็นสัญลักษณ์สำคัญทางวัฒนธรรมที่สะท้อนถึงรากเหง้าทางประวัติศาสตร์ของราชสกุลไทย ซึ่งยังคงมีความสำคัญและดำรงไว้จนถึงปัจจุบัน
อ้างอิง:
