รู้จักกับ "อนุสัญญาเจนีวา" : ล่าสุดกัมพูชาทำผิดชัดเจนหรือไม่?
ในโลกที่ยังมีความขัดแย้งทางอาวุธเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง หนึ่งในเครื่องมือสำคัญที่มนุษยชาติใช้เพื่อรักษาศักดิ์ศรีและความปลอดภัยของผู้บริสุทธิ์ในยามสงคราม ก็คือ "อนุสัญญาเจนีวา" (Geneva Conventions) ซึ่งเปรียบเสมือนกติกาสากลในการคุ้มครองชีวิตของพลเรือน ทหารบาดเจ็บ และผู้ที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการสู้รบ
อย่างไรก็ตาม เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2568 ประเทศกัมพูชาถูกกล่าวหาว่าละเมิดข้อตกลงฉบับนี้ ด้วยการยิงกระสุนปืนใหญ่ตกใกล้โรงพยาบาลในจังหวัดสุรินทร์ของไทย ซึ่งเป็นเขตปลอดภัยของพลเรือน สร้างความตื่นตระหนกและความกังวลใจในระดับชาติและนานาชาติ
บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักว่า "อนุสัญญาเจนีวา" คืออะไร มีข้อกำหนดหลักใดบ้าง และเพราะเหตุใดการกระทำของกัมพูชาในครั้งนี้จึงถือเป็นการละเมิดอย่างชัดเจนตามหลักกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ
อนุสัญญาเจนีวาครอบคลุมอะไรบ้าง?
อนุสัญญาฉบับปัจจุบันประกอบด้วย 4 ฉบับหลัก และ พิธีสารเพิ่มเติมอีก 3 ฉบับ โดยมีเนื้อหาครอบคลุมดังนี้:
- ฉบับที่ 1: คุ้มครองทหารบาดเจ็บและเจ้าหน้าที่การแพทย์ในสนามรบทางบก
- ฉบับที่ 2: คุ้มครองทหารบาดเจ็บในสงครามทางทะเล
- ฉบับที่ 3: คุ้มครองเชลยศึก ไม่ให้ถูกทรมานหรือปฏิบัติอย่างไร้มนุษยธรรม
- ฉบับที่ 4: คุ้มครองพลเรือนในพื้นที่ที่เกิดสงครามหรือถูกยึดครอง
โดยเฉพาะ ฉบับที่ 4 ถือเป็นหัวใจสำคัญในการปกป้องประชาชนที่ไม่เกี่ยวข้องกับการสู้รบ เช่น ผู้หญิง เด็ก ผู้สูงอายุ และเจ้าหน้าที่สาธารณสุข
เหตุการณ์ล่าสุด: กัมพูชาละเมิดอนุสัญญาเจนีวา?
เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2568 ได้เกิดเหตุการณ์ที่อาจเข้าข่ายการละเมิดอนุสัญญาเจนีวาอย่างร้ายแรง เมื่อพบว่า มีกระสุนปืนใหญ่ตกใกล้โรงพยาบาลพนมดงรัก จังหวัดสุรินทร์ ซึ่งเป็นพื้นที่ปลอดภัยสำหรับพลเรือน
กองทัพภาคที่ 2 ของไทยระบุว่า เหตุการณ์ดังกล่าวเป็นการโจมตีโดยเจตนา ซึ่งถือเป็นการกระทำที่ ขัดต่อกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ และ อนุสัญญาเจนีวาฉบับที่ 4 อย่างชัดเจน
การกระทำเช่นนี้ผิดอย่างไร?
ตาม อนุสัญญาเจนีวาฉบับที่ 4 และ พิธีสารเพิ่มเติมฉบับที่ 1 การโจมตีโรงพยาบาล หน่วยแพทย์ หรือโครงสร้างพื้นฐานที่ใช้เพื่อช่วยเหลือพลเรือน ถือเป็นสิ่งต้องห้ามโดยเด็ดขาด การเจตนาโจมตีสถานที่เหล่านี้ถือเป็น อาชญากรรมสงคราม ตามกฎหมายระหว่างประเทศ
บทบาทของไทยในอนุสัญญาเจนีวา
ประเทศไทยเป็นหนึ่งในภาคีของอนุสัญญาเจนีวาทั้ง 4 ฉบับ และมีพันธะผูกพันในการปฏิบัติตาม เช่น การดูแลผู้ลี้ภัย การคุ้มครองพลเรือน และการไม่ผลักดันผู้ลี้ภัยกลับสู่พื้นที่อันตราย (principle of non-refoulement)
บทสรุป
อนุสัญญาเจนีวา คือกรอบกฎหมายที่วางรากฐานให้มนุษยธรรมยังคงอยู่แม้ในสงคราม การโจมตีสถานที่หรือบุคคลที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับความขัดแย้งถือเป็นเรื่องที่ยอมรับไม่ได้ในสายตาสากล และอาจนำไปสู่ความรับผิดชอบในระดับนานาชาติ
ในกรณีล่าสุดที่เกิดขึ้นกับประเทศไทย หากพิสูจน์ได้ว่ากัมพูชามีเจตนาในการโจมตีสถานพยาบาลจริง ย่อมถือเป็นการละเมิดอนุสัญญาเจนีวาอย่างชัดเจน และควรได้รับการตรวจสอบในระดับระหว่างประเทศโดยทันที