"อำแดง" คำนำหน้าผู้หญิงในสมัยก่อนคืออะไร? เลิกใช้ตั้งแต่ตอนไหน?
ในสมัยโบราณของไทย ก่อนที่ระบบนามสกุลจะถูกใช้อย่างแพร่หลาย ผู้คนมักใช้คำขึ้นต้นชื่อ (prefix) เพื่อแสดงฐานะ เพศ หรือสถานะทางสังคม
คำว่า “อำแดง” ก็คือหนึ่งในคำเรียกที่ใช้กับเพศหญิง ซึ่งพบได้ทั่วไปในเอกสารราชการ จารึก บันทึกทางประวัติศาสตร์ และวรรณกรรมในอดีต
ความหมายของ “อำแดง”
“อำแดง” คือคำเรียกสตรีชาวบ้าน หรือหญิงสามัญชนที่มีอายุหรือสมรสแล้วในสมัยอยุธยาและต้นรัตนโกสินทร์ คำนี้เปรียบได้กับคำว่า “นาง” หรือ “คุณผู้หญิง” ในปัจจุบัน แต่เน้นใช้ในบริบททางการ เช่น รายชื่อในคดีความ เอกสารราชการ หรือการเรียกในเชิงกึ่งทางการ
ใช้อย่างไร?
คำว่า “อำแดง” จะวางไว้หน้าชื่อบุคคลที่เป็นสามัญชนเท่านั้น เช่น
- อำแดงแย้ม
- อำแดงทองอยู่
- อำแดงบุญมา
มักใช้กับหญิงที่สมรสแล้ว หรือหญิงวัยผู้ใหญ่ ไม่ใช่คำเรียกเด็กสาวหรือหญิงโสดวัยรุ่น ซึ่งจะมีคำอื่น เช่น “แม่” หรือ “นางสาว” มาใช้ในยุคต่อมา
เลิกใช้เมื่อไร?
หลังจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6) ทรงประกาศ พระราชบัญญัตินามสกุล พ.ศ. 2467 ซึ่งกำหนดให้ประชาชนไทยทุกคนมีชื่อและนามสกุลโดยชอบด้วยกฎหมาย
คำเรียกแบบโบราณอย่าง “อำแดง” จึงค่อยๆเลิกใช้ไป และแทนที่ด้วยคำนำหน้าสมัยใหม่ เช่น “นาง” หรือ “นางสาว” ตามสถานะสมรส
บทสรุป
“อำแดง” คือคำนำหน้าชื่อของผู้หญิงสามัญชนที่ใช้ในอดีต โดยมีความหมายคล้ายคำว่า “นาง” ใช้ในเอกสารทางการ สะท้อนวัฒนธรรมการแบ่งชนชั้นและบทบาทของผู้หญิงในสังคมไทยโบราณ
แม้ปัจจุบันจะเลิกใช้ไปแล้ว แต่คำนี้ยังเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์อันทรงคุณค่า ที่ช่วยให้เราเข้าใจโครงสร้างสังคมไทยในอดีตได้อย่างลึกซึ้ง