ใบมหัศจรรย์ "เครือหมาน้อย" สมุนไพรชื่อน่ารัก ประโยชน์น่าทึ่ง แปลงร่างเป็นวุ้นได้

29/09/2025 (05:36 น.)

ใบมหัศจรรย์ "เครือหมาน้อย" สมุนไพรพื้นบ้านชื่อแปลกประโยชน์เยอะ เบต้าแคโรทีนและวิตามินเอสูงกว่า ผักโขม ผักบุ้ง ฟักทอง

หมาน้อย (Cissampelos pareira L. var. hirsuta) เป็นไม้เถาเลื้อยเนื้อแข็ง ปกคลุมด้วยขนนุ่มสั้นทั่วทั้งเถา ใบ และช่อดอก ไม่มีมือเกาะ รากสะสมอาหารใต้ดิน ดอกเล็กสีขาว ออกเป็นช่อ แยกเพศอยู่ต่างต้น ผลสีส้มกลมรี ยาวประมาณ 1 ซม. เมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลแดง เมล็ดโค้งคล้ายพระจันทร์ครึ่งซีก ขยายพันธุ์ได้ทั้งจากเมล็ดและเหง้า พบตามป่าดิบ ป่าผลัดใบ ป่าไผ่ และริมลำธาร

หมาน้อยเป็นสมุนไพรพื้นบ้านที่มีคุณค่าทางยาและโภชนาการสูง ใช้ได้ทั้งราก ใบ เถา และเนื้อไม้ ทั้งในตำรับยาไทยและอาหารพื้นบ้าน อย่างไรก็ตาม ควรใช้ในปริมาณเหมาะสมและปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนใช้ โดยเฉพาะเด็ก ผู้สูงอายุ สตรีมีครรภ์ และผู้ป่วยเรื้อรัง

จุดเด่น

ใบของหมาน้อยมีสาร เพคติน ทำให้เมื่อขยำแล้วได้ลักษณะคล้ายวุ้น นำมาใช้ประกอบอาหารได้ เพคตินของหมาน้อยเป็นชนิด Low Methoxy Pectin ที่คุณสมบัติเฉพาะคือสามารถเซ็ตตัวเป็นเจลได้ในน้ำเย็นและไม่ต้องมีกรดหรือน้ำตาล

ที่มาของชื่อ

ชื่อ “หมาน้อย” มาจากขนนุ่มบนใบและเถา เมื่อสัมผัสมือจะรู้สึกนุ่มคล้ายขนลูกหมา ใบมีรูปร่างสวยงามเป็นรูปหัวใจ จึงเป็นเอกลักษณ์และชื่อเรียกที่สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน

ชื่ออื่นๆ กรุงเขมา (กลาง/นครศรีธรรมราช), หมอน้อย (อุบลราชธานี), ก้นปิด (ตะวันตกเฉียงใต้), ขงเขมา/พระพาย (ภาคกลาง), เปล้าเลือด (แม่ฮ่องสอน), สีฟัน (เพชรบุรี)

 

คุณค่าทางโภชนาการของต้นหมาน้อย

ข้อมูลจากกองโภชนาการ กรมอนามัย ที่ได้มีการศึกษาคุณค่าทางโภชนาการของต้นหมาน้อย โดยเน้นเฉพาะส่วนใบที่มีการนํามาแปรรูปเป็นอาหาร จากการศึกษาใน 100 กรัมของใบหมาน้อย พบว่ามี

• พลังงาน 95 กิโลแคลอรี

• โปรตีน 8.5 กรัม

• ไขมัน 0.7 กรัม

• คาร์โบไฮเดรต 13.6 กรัม

• เบต้าแคโรทีน 6,577 ไมโครกรัม (เทียบเท่าวิตามินเอ 1,096 RE)

เทียบปริมาณเบต้าแคโรทีนกับผักยอดนิยม

ผัก/ผลไม้	เบต้าแคโรทีน (µg)	เทียบเท่าวิตามินเอ (RE, µg)
ใบหมาน้อย	6,577	1,096
แครอท	8,285	1,381
ผักบุ้ง	5,700	950
คะน้า	6,500	1,083
ผักโขม (สด)	4,900	817
ฟักทอง	3,400	567
พริกหวานสีแดง	2,300	383

สรรพคุณทางยา

• ส่วนเหนือดิน: แก้ร้อนใน โรคตับ

• ราก: มีแอลคาลอยด์ เช่น hyatine, cissampeline มีฤทธิ์คลายกล้ามเนื้อ ลดความดันโลหิต 

• ใบ: พอกแก้แผล ฝี ผดผื่น หิด แก้หืด ใช้ทาภายนอก ใบมีสารเพคติน สามารถเซ็ตตัวเป็นวุ้นในน้ำเย็น

• ลำต้น: ดับพิษไข้ บำรุงโลหิตสตรี

• เนื้อไม้: แก้โรคปอด โลหิตจาง

การใช้ประโยชน์ทางยาและอาหาร

รากแห้งบดผสมกับน้ำผึ้งเป็นยาอายุวัฒนะ

รากต้มดื่มแก้ไข้ ขับปัสสาวะ แก้บวมน้ำ แก้ปวดท้อง

ใบสดพอกแก้โรคผิวหนัง ฝี หนอง แผลมะเร็ง

เถา ใบ ราก แช่ในเหล้ารัมใช้บำรุงสมรรถภาพทางเพศ (ไม่ใช้กับคนท้อง)

ใช้ต้มดื่มลดไข้ แก้ปวด คลายกล้ามเนื้อ

ใบผสมย่านางรับประทานถอนพิษร้อน

ใช้ปรับสมดุลฮอร์โมนหญิง แก้อาการปวดประจำเดือน รักษาสิวจากฮอร์โมน

รากลดความดันโลหิต แก้โรคทางเดินปัสสาวะ

สารสกัดลดน้ำตาลในเลือด

มีฤทธิ์ต้านฮีตามีน ต้านเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา

การใช้ในอาหาร

• ภาคอีสานนิยมนำมาทำ “ลาบหมาน้อย”

• จังหวัดเลย ใส่ในแกงหน่อไม้แทนใบย่านาง

• จังหวัดตราด ทำเป็นวุ้นหมาน้อยคลุกกับเครื่องปรุงหรือใส่น้ำเชื่อมเป็นของหวาน

• จังหวัดหนองคาย ทำวุ้นหมาน้อยในน้ำกะทิ