มีบ้านเราไหม? อำเภอที่เคยเป็นจังหวัด และจังหวัดที่เคยเป็นอำเภอ เพิ่งรู้ว่ามีเยอะขนาดนี้!

การเปลี่ยนแปลงเขตปกครองไทย: อำเภอที่เคยเป็นจังหวัด และจังหวัดที่เคยเป็นอำเภอ

ประวัติศาสตร์การปกครองของไทยมีการปรับเปลี่ยนเขตการปกครองอยู่เสมอเพื่อให้เหมาะสมกับยุคสมัย ทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และความมั่นคง ส่งผลให้มีบางอำเภอหรือเขตในปัจจุบันที่ในอดีตเคยมีสถานะเป็นถึง "จังหวัด" มาก่อน ในทางกลับกัน บางจังหวัดที่เรารู้จักกันดีก็เคยเป็นเพียง "อำเภอ" มาก่อนเช่นกัน

การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงพลวัตของการบริหารราชการแผ่นดินในแต่ละยุคสมัย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 ที่ประเทศประสบปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำ รัฐบาลจำเป็นต้องยุบรวมหน่วยงานราชการเพื่อลดงบประมาณ ทำให้หลายจังหวัดถูกลดสถานะลงเป็นอำเภอ

อำเภอ/เขต ที่ในอดีตเคยเป็น "จังหวัด"

หลายคนอาจไม่เคยทราบว่าอำเภอหรือเขตที่ตนเองอาศัยอยู่เคยมีความสำคัญในระดับจังหวัดมาก่อน ซึ่งล้วนมีประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจ

• เขตมีนบุรี: เดิมคือ จังหวัดมีนบุรี ถูกยุบรวมเข้ากับจังหวัดพระนครในช่วงปี พ.ศ. 2474-2475 เนื่องจากปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำ
• อำเภอพระประแดง (จ.สมุทรปราการ): เดิมคือ จังหวัดพระประแดง ก่อนจะถูกยุบรวมเข้ากับจังหวัดสมุทรปราการและจังหวัดธนบุรี
• อำเภอหล่มสัก (จ.เพชรบูรณ์): เดิมคือ จังหวัดหล่มศักดิ์ ถูกยุบรวมเข้ากับจังหวัดเพชรบูรณ์ในปี พ.ศ. 2474
• อำเภอธัญบุรี (จ.ปทุมธานี): เดิมคือ จังหวัดธัญบุรี หรือเมืองแห่งข้าว ก็ถูกยุบรวมเข้ากับจังหวัดปทุมธานีในปี พ.ศ. 2474 เช่นกัน
• อำเภอหลังสวน (จ.ชุมพร): เดิมคือ จังหวัดหลังสวน ถูกยุบรวมเข้ากับจังหวัดชุมพร
• อำเภอตะกั่วป่า (จ.พังงา): เดิมคือ จังหวัดตะกั่วป่า ถูกยุบรวมเข้ากับจังหวัดพังงา
• อำเภอสายบุรี (จ.ปัตตานี): เดิมคือ จังหวัดสายบุรี ซึ่งถูกยุบและแบ่งพื้นที่ไปรวมกับจังหวัดปัตตานีและนราธิวาส
• เขตพระนคร และ เขตธนบุรี: เดิมคือ จังหวัดพระนคร และ จังหวัดธนบุรี ก่อนจะถูกรวมกันเป็น "นครหลวงกรุงเทพธนบุรี" ในปี พ.ศ. 2514 และเปลี่ยนเป็น "กรุงเทพมหานคร" ในปี พ.ศ. 2515

จังหวัด ที่ในอดีตเคยเป็น "อำเภอ"

ในขณะเดียวกัน ก็มีบางจังหวัดที่ได้รับการยกฐานะขึ้นมาจากอำเภอ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นจังหวัดที่ตั้งขึ้นใหม่ในช่วงหลัง

• จังหวัดกาฬสินธุ์: เคยถูกยุบเป็นอำเภอขึ้นกับจังหวัดมหาสารคามในปี พ.ศ. 2474 ก่อนที่จะได้รับการยกฐานะกลับมาเป็นจังหวัดอีกครั้งในปี พ.ศ. 2490
• จังหวัดยโสธร: เดิมเป็น อำเภอยโสธร ขึ้นกับจังหวัดอุบลราชธานี ก่อนจะได้รับการจัดตั้งเป็นจังหวัดในปี พ.ศ. 2515
• จังหวัดพะเยา: เดิมเป็น อำเภอพะเยา ขึ้นกับจังหวัดเชียงราย และได้รับการจัดตั้งเป็นจังหวัดในปี พ.ศ. 2520
• จังหวัดมุกดาหาร: เดิมเป็น อำเภอมุกดาหาร ขึ้นกับจังหวัดนครพนม และได้รับการจัดตั้งเป็นจังหวัดในปี พ.ศ. 2525
• จังหวัดหนองบัวลำภู: เดิมเป็น อำเภอหนองบัวลำภู ขึ้นกับจังหวัดอุดรธานี และได้รับการจัดตั้งเป็นจังหวัดในปี พ.ศ. 2536
• จังหวัดอำนาจเจริญ: เดิมเป็น อำเภออำนาจเจริญ ขึ้นกับจังหวัดอุบลราชธานี และได้รับการจัดตั้งเป็นจังหวัดในปี พ.ศ. 2536
• จังหวัดสระแก้ว: เดิมเป็น อำเภอสระแก้ว ขึ้นกับจังหวัดปราจีนบุรี และได้รับการจัดตั้งเป็นจังหวัดในปี พ.ศ. 2536
• จังหวัดบึงกาฬ: เป็นจังหวัดล่าสุดของไทย เดิมเป็น อำเภอบึงกาฬ ขึ้นกับจังหวัดหนองคาย และได้รับการจัดตั้งเป็นจังหวัดในปี พ.ศ. 2554

การศึกษาประวัติศาสตร์เหล่านี้ช่วยให้เราเข้าใจถึงที่มาและความเปลี่ยนแปลงของบ้านเมืองเราได้ดียิ่งขึ้น แสดงให้เห็นว่าการแบ่งเขตการปกครองไม่ใช่สิ่งที่หยุดนิ่ง แต่มีการปรับเปลี่ยนอยู่เสมอตามบริบทของประเทศในแต่ละช่วงเวลา

แหล่งอ้างอิง