รายพระนาม "28 เจ้านายสำคัญ" ที่ในอดีตถูกสำเร็จโทษด้วย "ท่อนจันทน์" มีใครบ้าง?

03/10/2025 (15:27 น.)

ในสมัยโบราณ “ไม้จันทน์” ถือเป็นไม้หอมที่มีค่ามาก มักถูกนำมาใช้สร้างวัง ตำหนัก ทำโกศ หีบบรรจุศพ และเป็นเชื้อเพลิงเผาศพ

แต่ยังมีอีกหนึ่งบทบาทสำคัญ คือการใช้เป็น เครื่องมือสำเร็จโทษเจ้านายชั้นสูง

เหตุผลที่ต้องใช้ไม้จันทน์

โบราณเชื่อกันว่า เจ้านายหรือพระมหากษัตริย์ไม่อาจถูกประหารด้วยของมีคม เพราะหากเลือดตกถึงแผ่นดินจะก่อให้เกิดอาเพศ เช่น ความอดอยาก โรคภัย ภัยธรรมชาติ หรือความวุ่นวายในบ้านเมือง

ดังนั้นจึงเลือกใช้ ท่อนจันทน์ ซึ่งทำจากไม้จันทน์หอมแทนการใช้ดาบ โดยต้องห่อหุ้มด้วยผ้าแดงตามคติความเชื่อ

ลักษณะของท่อนจันทน์

ท่อนจันทน์มีรูปร่างคล้ายค้อนขนาดใหญ่ ปลายด้านหนึ่งโต อีกด้านหนึ่งเล็ก คล้ายสากตำข้าว ทำจากไม้จันทน์หอม หลังจากการประหารเสร็จสิ้น มักฝังท่อนไม้ไปพร้อมกับพระศพ

ขั้นตอนการประหาร

• พันธนาการร่างและสวมถุงแดงตั้งแต่ศีรษะถึงปลายเท้า เพื่อไม่ให้ผู้ใดสัมผัสพระวรกายหรือเห็นพระศพ

• เพชฌฆาตทำพิธีไหว้ครูและขอขมา

• ใช้ท่อนจันทน์ทุบลงที่พระนาภีหรือพระเศียร

• นำพระศพไปฝังที่ “โคกพญา” และจัดเวรยามเฝ้า 7 วัน

กฎหมายและการใช้จริง

ในกฎมณเฑียรบาลสมัยอยุธยา ได้ระบุชัดว่า หากเจ้านายต้องโทษถึงชีวิต จะต้องใช้ท่อนจันทน์ประหาร ไม่ใช้ดาบเหมือนสามัญชน

วิธีนี้มีมาตั้งแต่ต้นกรุงศรีอยุธยา และเลิกใช้ในสมัยรัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์

รายพระนามผู้ถูกสำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์

• สมเด็จพระเจ้าทองลัน พระราชโอรสในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (ขุนหลวงพะงั่ว) – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระราเมศวร
  
  
• สมเด็จพระรัษฎาธิราช พระราชโอรสในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 4 (หน่อพุทธางกูร) – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระไชยราชาธิราช
  
  
• สมเด็จพระยอดฟ้า พระราชโอรสในสมเด็จพระไชยราชาธิราช – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ ขุนวรวงศาธิราช และแม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์
  
  
• ขุนวรวงศาธิราช และ แม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์ – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ
  
  
• สมเด็จพระศรีเสาวภาคย์ พระราชโอรสในสมเด็จพระเอกาทศรถ – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเจ้าทรงธรรม
  
  
• พระพันปีศรีศิลป์ พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม และพระอนุชาในสมเด็จพระเชษฐาธิราช – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเชษฐาธิราช
  
  
• สมเด็จพระเชษฐาธิราช และ สมเด็จพระอาทิตยวงศ์ พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง
  
  
• สมเด็จเจ้าฟ้าไชย พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช และสมเด็จพระศรีสุธรรมราชา
  
  
• สมเด็จพระศรีสุธรรมราชา พระอนุชาในสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช
  
  
• พระไตรภูวนาทิตยวงศ์ และ พระองค์ทอง พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช
  
  
• เจ้าฟ้าอภัยทศ พระราชโอรสในสมเด็จพระนารายณ์มหาราช – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเจ้าสุริเยนทราธิบดี (พระเจ้าเสือ)
  
  
• เจ้าพระขวัญ พระราชโอรสในสมเด็จพระเพทราชา – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเจ้าสุริเยนทราธิบดี (พระเจ้าเสือ)
  
  
• พระองค์เจ้าดำ พระราชโอรสในสมเด็จพระเพทราชา – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระที่นั่งท้ายสระ
  
  
• เจ้าฟ้าอภัย และ เจ้าฟ้าปรเมศร์ พระราชโอรสในสมเด็จพระที่นั่งท้ายสระ – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
  
  
• เจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์ (เจ้าฟ้ากุ้ง) พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เดิมต้องโทษประหารด้วยท่อนจันทน์ แต่ลดเหลือโทษโบย 180 ที จนสิ้นพระชนม์
  
  
• กรมหมื่นจิตรสุนทร, กรมหมื่นสุนทรเทพ และ กรมหมื่นเสพภักดี พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร
  
  
• กรมหมื่นเทพพิพิธ พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี
  
  
• สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ รัชกาลที่ 1
  
  
• พระองค์เจ้าลำดวน และ พระองค์เจ้าอินทปัต พระราชโอรสในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท กรมพระราชวังบวรสถานมงคล – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ รัชกาลที่ 1
  
  
• กรมขุนกษัตรานุชิต (เจ้าฟ้าเหม็น) พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ รัชกาลที่ 3
  
  
• กรมหลวงรักษ์รณเรศ (หม่อมไกรสร) พระราชโอรสในรัชกาลที่ 1 – ผู้สั่งสำเร็จโทษคือ รัชกาลที่ 3
  
  (เจ้านายที่ทรงถูกสำเร็จโทษทั้ง 28 พระองค์นี้ นับเป็นกรณีใหญ่ทางการเมืองแห่งยุคสมัย ยังมีเจ้านายอีกหลายพระองค์ที่ทรงถูกสำเร็จโทษด้วยการประหารตัดพระเศียร และทุบด้วยท่อนจันทน์)

บทสรุป

“ท่อนจันทน์” จึงไม่ใช่เพียงเครื่องมือสำเร็จโทษ แต่เป็น สัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมและคติความเชื่อ ที่สะท้อนถึงการแยกสถานะระหว่างเจ้านายกับสามัญชน

การใช้ไม้หอมศักดิ์สิทธิ์เช่นนี้แทนดาบ คือการหลีกเลี่ยงไม่ให้เลือดเจ้านายตกถึงแผ่นดิน เพื่อปกป้องบ้านเมืองจากอาเพศตามความเชื่อดั้งเดิม