"พระพันปี": ทำไมต้องเป็นพันปี? คำโบราณที่ใช้ถวายเกียรติแด่พระราชมารดาของกษัตริย์ไทย

ทำไมถึงใช้คำว่า “พระพันปี” และทำไมต้องเป็น “พันปี”?

“พระพันปี” เป็นคำที่หลายคนคุ้นหูจากคำว่า “สมเด็จพระพันปีหลวง” ซึ่งหมายถึงสมเด็จพระบรมราชชนนีในพระมหากษัตริย์ไทย

แต่เคยสงสัยไหมว่า เหตุใดจึงใช้คำว่า “พันปี” และทำไมต้องเป็นจำนวนนี้ ไม่ใช่คำอื่น?

คำตอบอยู่ในรากวัฒนธรรมไทยที่สืบทอดมาหลายร้อยปี

“พันปี” หมายถึงความยืนยาวและสิริมงคล

ในภาษาไทยโบราณ คำว่า “พันปี” ไม่ได้หมายถึงระยะเวลาจริงๆ หากแต่เป็นคำเปรียบเปรยที่ใช้ยกย่องบุคคลสำคัญ หมายถึงผู้มีอายุยืนยาว มีเกียรติยศสูงส่ง และเป็นสิริมงคลต่อบ้านเมือง เหมือนคำอวยพรที่ว่า “ขอให้อายุยืนถึงพันปี” ซึ่งพบได้บ่อยในวรรณคดีและจารึกเก่า

เมื่อรวมกับคำว่า “พระ” กลายเป็นคำยกย่องสูงสุด

เมื่อคำว่า “พระ” ซึ่งเป็นคำราชาศัพท์แสดงความเคารพ มารวมกับ “พันปี” จึงกลายเป็น “พระพันปี” ที่สื่อถึง “พระองค์ผู้ทรงพระชนม์ยืนนานและทรงพระเกียรติสูงสุด” เป็นถ้อยคำถวายเกียรติแด่สมเด็จพระราชมารดาของพระมหากษัตริย์ไทยในรัชกาลปัจจุบัน

ต้นกำเนิดของคำว่า “สมเด็จพระพันปีหลวง”

คำราชาศัพท์เต็มคือ “สมเด็จพระพันปีหลวง” ใช้เรียกสมเด็จพระบรมราชชนนีของพระมหากษัตริย์ที่ยังทรงพระชนม์ชีพ โดยเริ่มใช้ในสมัยรัตนโกสินทร์ เช่น “สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง” ในรัชกาลที่ 5 และต่อมาในพระองค์ล่าสุดคือ “สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง”

บทสรุป “พระพันปี” คือคำแห่งพระเกียรติและสิริมงคล

สรุปแล้ว คำว่า “พระพันปี” ไม่ได้หมายถึงระยะเวลา “พันปี” หรือ 1,000 ปีจริงๆ แต่เป็นคำยกย่องเชิงสัญลักษณ์ที่สื่อถึงพระชนม์ยืนยาว ความเป็นสิริมงคล และพระเกียรติสูงสุดของสมเด็จพระราชมารดาแห่งพระมหากษัตริย์ไทย ถือเป็นถ้อยคำที่เปี่ยมด้วยความเคารพและความหมายลึกซึ้งในวัฒนธรรมไทย