เปิดตำนาน "เจ้าจอมห้องเหลือง" ชีวิตสตรีสูงศักดิ์สุดรันทด ใน ร. 5 ที่ไม่มีใครอยากเป็น
ไขความหมาย "เจ้าจอมห้องเหลือง" สัญลักษณ์สตรีฝ่ายในที่ไม่มีใครอยากเป็น
นวนิยายอิงประวัติศาสตร์ "สี่แผ่นดิน" ของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ไม่เพียงให้ความเพลิดเพลิน แต่ยังสอดแทรกเกร็ดความรู้และวิถีชีวิตในราชสำนัก โดยหนึ่งในคำที่สร้างความสงสัยให้ผู้อ่าน คือคำว่า "เจ้าจอมห้องเหลือง" ซึ่งถูกกล่าวถึงในเชิงที่ไม่พึงประสงค์นัก
ในเรื่อง "สี่แผ่นดิน" มีตอนที่ คุณสาย ข้าหลวงในวัง พูดถึงคุณสายหยุดที่พลาดโอกาสถวายตัว (กินหีบหลวง) ว่า “เวลาขึ้นก็เพื่องฟูไปประเดี๋ยวเดียว แล้วก็ต้องไปหมอบประจําห้องเหลือง” คำกล่าวนี้สะท้อนสถานะที่ไม่มีใครปรารถนา
"เจ้าจอมห้องเหลือง" ไม่ใช่ตำแหน่ง แต่คือ "สถานะ"
คุณศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย ได้อธิบายไว้ในหนังสือ "เรื่องจริงของจริงในนิยายอิงประวัติศาสตร์ไทย" ว่า "เจ้าจอมห้องเหลือง" ไม่ใช่ตำแหน่งทางการ แต่เป็นคำที่ใช้เรียกกลุ่มเจ้าจอมมารดาหรือเจ้าจอมที่ ไม่เป็นที่โปรดปราน ของพระมหากษัตริย์แล้ว
สตรีฝ่ายในกลุ่มนี้จะไม่มีตำแหน่งหน้าที่ถวายการรับใช้ใกล้ชิด โอกาสเดียวที่พวกเธอจะได้เข้าเฝ้าฯ คือการไป "หมอบเฝ้า" รอรับเสด็จ ณ "ห้องเหลือง" เท่านั้น
ที่มาของ "ห้องเหลือง" ในพระที่นั่ง
"ห้องเหลือง" คือห้องหนึ่งในพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร ซึ่งเป็นที่ประทับส่วนพระองค์ โดยมีการแบ่งห้องตามสีและประโยชน์ใช้สอย ดังนี้
- ห้องน้ำเงิน: เป็นที่ทรงพระสำราญร่วมกับพระอัครมเหสีและเจ้านายที่ใกล้ชิด
- ห้องเขียว: เป็นห้องเสวย และที่เข้าเฝ้าฯ ของเจ้าจอมที่มีหน้าที่ถวายการรับใช้
- ห้องเหลือง: เป็นห้องโถงใหญ่ที่ต้องเสด็จพระราชดำเนินผ่านทุกวัน ทั้งเวลาเข้าและออก
เนื่องจากห้องเหลืองมีลักษณะเป็น "ทางผ่าน" กลุ่มข้าราชสำนักฝ่ายในที่ไม่มีหน้าที่ประจำ หรือผู้ที่ไม่เป็นที่โปรดปราน จึงมักจะมาคอยหมอบเฝ้าฯ ในเวลาที่เสด็จผ่านเข้าออกนั่นเอง
ทำไมไม่มีใครอยากเป็น "เจ้าจอมห้องเหลือง"
การถูกเรียกว่า "เจ้าจอมห้องเหลือง" จึงเป็นที่รู้กันโดยนัยว่า หมายถึงผู้ที่สิ้นความโปรดปราน หรือ "ตกกระป๋อง" แล้ว แม้ว่าทางราชสำนักจะยังทรงพระกรุณาชุบเลี้ยง ให้มีที่อยู่อาศัย และมีเบี้ยหวัดตามสมควรก็ตาม
สถานะดังกล่าวจึงมักถูกผู้คนในวังเอ่ยถึงด้วยความรู้สึกที่หลากหลาย ทั้งเฉยเมย สงสาร สมเพช หรือแม้แต่เยาะเย้ยถากถาง ด้วยเหตุนี้ จึงไม่มีหญิงสาวคนใดในราชสำนักปรารถนาที่จะตกอยู่ในสภาพที่ถูกเรียกว่า "เจ้าจอมห้องเหลือง"
อ้างอิง