เนื้อหาในหมวด ข่าว

เฉลยแล้ว \

เฉลยแล้ว "ตัวอะไร" หมอในกรุงเทพฯ เจออยู่ใต้ผิวหนังชาวต่างชาติ ใครเห็นก็สะพรึง!

สะพรึงทั้งโซเชียล! แพทย์ไทยพบ “ตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย” ในผิวหนังชาวต่างชาติหลังกลับจากบราซิล คือปรสิตที่ทำให้เกิดโรค myiasis

กรณีผู้ป่วยชาวต่างชาติที่พบสิ่งมีชีวิตคล้ายหนอนอยู่ใต้ผิวหนัง ซึ่งอาจารย์เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อธิบายไว้ในเฟซบุ๊ก สร้างความสนใจอย่างมาก เพราะสรุปได้ว่าเป็นตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย ที่แฝงตัวอยู่ในผิวหนังมนุษย์จริงๆ โดยผู้ป่วยรายนี้เดินทางมาจากประเทศบราซิล ซึ่งเป็นถิ่นอาศัยของแมลงชนิดนี้ การรู้จักลักษณะและวงจรชีวิตของตัวอ่อนแมลงวัน Botfly จึงสำคัญต่อทั้งแพทย์และนักเดินทางที่ไปยังพื้นที่เสี่ยง

ตัวอ่อนแมลงวัน Botfly คืออะไร

แมลงวันบอตฟลาย (Botfly) เป็นแมลงวันในวงศ์ Oestridae ที่ตัวอ่อนใช้ชีวิตเป็นปรสิตภายในร่างกายสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม รวมถึงมนุษย์ด้วย โดยชนิดที่พบบ่อยในคนคือ Dermatobia hominis ซึ่งพบมากในแถบอเมริกากลางและอเมริกาใต้ ตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย จะไปเจริญเติบโตอยู่ในชั้นใต้ผิวหนัง ทำให้เกิดก้อนบวมอักเสบคล้ายฝี

ในเชิงนิเวศ ตัวอ่อนของแมลงวันบอตไม่ได้มีเป้าหมายเพื่อฆ่าเจ้าบ้าน แต่ใช้เนื้อเยื่อใต้ผิวหนังเป็นแหล่งอาหารและที่อยู่อาศัยชั่วคราว เมื่อโตเต็มที่แล้วจึงหลุดออกจากร่างกายเจ้าบ้านและไปเข้าดักแด้ในดิน กลายเป็นแมลงวันตัวเต็มวัยต่อไป วงจรชีวิตลักษณะนี้ทำให้ตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย ถูกจัดว่าเป็นปรสิตที่ต้องพึ่งพาเจ้าบ้านในการเจริญเติบโต

โรค myiasis: เมื่อมีหนอนแมลงวันอยู่ในร่างกาย

ภาวะที่มีหนอนแมลงวันอาศัยอยู่ในเนื้อเยื่อของสัตว์หรือมนุษย์ เรียกว่า myiasis ซึ่งหมายถึงการติดเชื้อจากตัวอ่อนแมลงวันที่เข้าไปเจริญเติบโตในร่างกายผู้ป่วย ภาวะนี้มักเริ่มจากก้อนบวมหรือ “ตุ่ม” เล็กๆ ที่ผิวหนัง ก่อนจะค่อยๆ โตขึ้นจนคล้ายฝีและมีอาการปวดร่วมด้วย ในบางรายผู้ป่วยอาจรู้สึกเหมือนมีสิ่งเคลื่อนไหวอยู่ภายในก้อนฝีด้วย

โดยทั่วไป ภาวะ myiasis จากตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย มักมีตัวอ่อนเพียงหนึ่งตัวต่อหนึ่งก้อนฝี แต่ก็มีรายงานว่าผู้ที่เดินทางไปในพื้นที่ระบาดอาจถูกตัวอ่อนหลายตัวเข้ามาในร่างกายพร้อมกัน ทำให้มีฝีหลายจุด กระจายตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย หากไม่ได้รับการตรวจและรักษาอย่างถูกต้อง อาจเกิดการอักเสบเรื้อรังและเพิ่มโอกาสติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อนได้

สัญญาณที่ควรสงสัยว่าอาจเป็น myiasis

  • มีก้อนบวมคล้ายฝีที่โตช้า แต่ปวดลึกและรู้สึกผิดปกติ
  • กลางก้อนมักมีรูเปิดเล็กๆ ที่อาจมีของเหลวหรือหนองซึมออกมา
  • ผู้ป่วยบางรายรู้สึกเหมือนมีอะไรเคลื่อนไหวใต้ผิวหนังบริเวณก้อนบวม
  • มักมีประวัติเดินทางไปประเทศเขตร้อน เช่น แถบอเมริกากลาง อเมริกาใต้ หรือบางพื้นที่ในแอฟริกา

    • ตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย เข้าสู่ร่างกายได้อย่างไร?

    กลไกสำคัญที่ทำให้ตัวอ่อนแมลงวัน Botfly เข้าสู่ร่างกายของเหยื่อ มักไม่ได้มาจากแมลงวันตัวเต็มวัยบินมาเกาะคนโดยตรง แต่ใช้แมลงชนิดอื่นเป็น “พาหะตัวกลาง” เช่น ยุง หรือแมลงวันบ้านทั่วไป แมลงวันบอตตัวเมียจะจับแมลงพาหะเหล่านี้แล้ววางไข่หลายสิบฟองติดไว้บนลำตัวของมัน เมื่อแมลงพาหะไปเกาะหรือดูดเลือดสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหรือมนุษย์ ไข่ก็จะฟักและตัวอ่อนจะร่วงลงมาสู่ผิวหนังเจ้าบ้าน

    เมื่อตัวอ่อนฟักออกจากไข่แล้ว จะใช้ขอเกี่ยวเล็กๆ ที่ปากขุดทะลุผิวหนังหรือเยื่อบุ เข้าไปฝังตัวในชั้นใต้ผิวหนัง จากนั้นจะสร้างโพรงเล็กๆ เพื่อใช้เป็นที่อาศัย พร้อมเปิด “รูหายใจ” เล็กๆ ที่ผิวหนังด้านนอกสำหรับรับอากาศ ระยะเวลาที่ตัวอ่อนอยู่ในผิวหนังจนโตเต็มที่มักใช้เวลาประมาณ 5–10 สัปดาห์ ก่อนจะหลุดออกจากร่างกายเจ้าบ้านแล้วไปเข้าดักแด้ต่อในดิน

    การรักษาและการนำตัวอ่อนออกจากผิวหนัง

    การรักษา myiasis จากตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย โดยทั่วไปอาศัยการเอาตัวอ่อนออกจากร่างกายอย่างระมัดระวัง มักทำโดยแพทย์ใช้แหนบดึงตัวอ่อนออกผ่านรูหายใจที่ผิวหนัง หรือใช้การกรีดแผลเล็กน้อยเพื่อช่วยนำตัวอ่อนออกให้หมด ขั้นตอนนี้ต้องทำอย่างช้าๆ เพื่อหลีกเลี่ยงการดึงตัวอ่อนขาดคาในแผล ซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการอักเสบและการติดเชื้อ

    อีกวิธีหนึ่งที่ใช้ร่วมกันคือการปิดรูหายใจของตัวอ่อนด้วยปิโตรเลียมเจลลี น้ำมัน หรือวัสดุปิดทึบอื่นๆ เพื่อทำให้ตัวอ่อนขาดอากาศและขยับตัวขึ้นมาใกล้ผิว ทำให้ดึงออกได้ง่ายขึ้น ในบางกรณีแพทย์อาจพิจารณาให้ยาต้านปรสิต เช่น ไอเวอร์เมกติน ร่วมกับการผ่าตัดนำตัวอ่อนออก หลังจากนั้นจะเป็นการทำแผลและดูแลตามหลักการรักษาบาดแผลทั่วไป ซึ่งส่วนใหญ่แผลจะหายได้ดีหากไม่มีการติดเชื้อแทรกซ้อน

    การป้องกันตัว "อ่อนแมลงวันบอตฟลาย" สำหรับนักเดินทาง

    แม้ประเทศไทยจะไม่ใช่ถิ่นอาศัยของแมลงวันบอตฟลายที่ทำให้เกิดโรคในคน แต่ผู้ที่เดินทางไปท่องเที่ยวหรือทำงานในประเทศแถบอเมริกากลาง อเมริกาใต้ หรือพื้นที่เสี่ยงอื่นๆ ควรตระหนักถึงความเป็นไปได้ของการติดเชื้อจากตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย การป้องกันที่ดีจะช่วยลดโอกาสเกิด myiasis และหลีกเลี่ยงประสบการณ์ไม่พึงประสงค์จากปรสิตใต้ผิวหนัง

  • ทายากันยุงหรือใช้สเปรย์กันแมลงเมื่อต้องอยู่กลางแจ้งหรือในพื้นที่เสี่ยง
  • สวมเสื้อแขนยาว กางเกงขายาว และรองเท้าปิด เพื่อป้องกันแมลงเกาะผิวหนังโดยตรง
  • หลีกเลี่ยงการตากเสื้อผ้ากลางแจ้งโดยไม่รีด เพราะไข่แมลงอาจติดอยู่บนเนื้อผ้า การรีดด้วยความร้อนช่วยลดความเสี่ยงได้
  • หากกลับจากการเดินทางแล้วพบก้อนบวมคล้ายฝีที่โตช้า มีรูเล็กๆ ตรงกลาง หรือรู้สึกเหมือนมีอะไรเคลื่อนไหว ควรรีบพบแพทย์และแจ้งประวัติการเดินทาง

    • ทำความเข้าใจตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย เพื่อลดความเสี่ยง myiasis

    ตัวอ่อนแมลงวันบอตฟลาย อาจดูน่าตกใจเมื่อพบอยู่ใต้ผิวหนัง แต่โดยทั่วไปหากได้รับการวินิจฉัยและนำออกอย่างถูกวิธี แผลมักหายได้ดีโดยไม่ทิ้งปัญหารุนแรง การรู้จักลักษณะอาการของ myiasis แหล่งระบาดของเชื้อ และวิธีป้องกันตัวเองเมื่อต้องเดินทางไปประเทศเสี่ยง จะช่วยลดโอกาสติดเชื้อได้อย่างมาก การให้ข้อมูลที่ถูกต้องเกี่ยวกับตัวอ่อนแมลงวัน Botfly จึงมีบทบาทสำคัญในการสร้างความเข้าใจและป้องกันโรคทั้งในกลุ่มแพทย์และประชาชนทั่วไป