เจอบ่อยในซีรีส์จีน สายเลือดเดียวกัน ญาติสายตรงให้เลือดกันไม่ได้จริงหรือ?

21/11/2025 (18:45 น.)

สายเลือดเดียวกัน ญาติสายตรง ให้เลือดกันไม่ได้จริงหรือ?

หลายคนที่เคยดูซีรีส์จีนน่าจะเคยผ่านตากับบทความสัมพันธ์ทางสายเลือด ที่ถูกเฉลยตอนกำลังจะบริจาคเลือดที่ว่า "สายเลือดเดียวกันให้เลือดกันไม่ได้" หลายคนอาจเคยสงสัยว่าเป็นความจริงหรือไม่ และเพราะอะไร?

โดยในความเป็นจริงนั้น ข้อมูลนี้มีส่วนที่ถูกต้องและส่วนที่ต้องอธิบายเพิ่มเติม นั่นก็คือการให้เลือดระหว่างญาติสามารถ "ทำได้" หากหมู่เลือดเข้ากันได้ แต่มีความเสี่ยงที่สูงกว่าการรับเลือดจากผู้บริจาคที่ไม่ใช่ญาติทั่วไป

ความเสี่ยงที่น่ากังวลเป็นพิเศษคือการเกิดปฏิกิริยาที่รุนแรงและอันตรายที่เรียกว่า TA-GVHD ซึ่งเป็นภาวะที่พบได้น้อยแต่มีความอันตรายถึงชีวิตสูง ดังนั้นจึงต้องมีการเตรียมเลือดอย่างเป็นพิเศษ

ความเสี่ยงของการให้เลือดในเครือญาติสายตรง

การบริจาคเลือดจากญาติสายตรง เช่น พ่อแม่ ลูก หรือพี่น้องท้องเดียวกัน มีความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะ Transfusion Associated Graft-versus-Host Disease (TA-GVHD) ได้สูงกว่า การรับเลือดจากบุคคลอื่นที่ไม่มีความสัมพันธ์ทางสายเลือด

TA-GVHD คือภาวะที่เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิด T Lymphocyte ที่ปนเปื้อนอยู่ในเลือดของผู้บริจาค เข้าไปแบ่งตัวและโจมตีเนื้อเยื่อ รวมถึงอวัยวะต่าง ๆ ในร่างกายของผู้ป่วยที่เป็นผู้รับเลือด

สาเหตุหลักมาจาก ความคล้ายคลึงทางพันธุกรรม เลือดจากคนที่มีความเหมือนทางพันธุกรรมสูงกว่า 50% เช่น พ่อ แม่ ลูก พี่น้อง เพราะระบบภูมิคุ้มกันของผู้รับอาจไม่สามารถจำแนกเซลล์ในเลือดของญาติว่าเป็น “สิ่งแปลกปลอม” ได้ ทำให้เซลล์เม็ดเลือดขาวของผู้บริจาคเจริญเติบโตและหันมาทำลายเนื้อเยื่อของผู้รับแทน

ภาวะนี้จะเกิดขึ้นเนื่องจากระบบภูมิคุ้มกันของผู้รับไม่สามารถตรวจจับและทำลายเซลล์เหล่านั้นได้ โดยแม้จะเป็นภาวะที่พบได้ไม่บ่อย แต่ก็มีความรุนแรงและอันตรายถึงชีวิตสูง ซึ่งการรักษาโดยทั่วไปมักจะไม่ได้ผล

วิธีป้องกันและขั้นตอนพิเศษหากต้องรับเลือดจากญาติ

เพื่อลดความเสี่ยงของการเกิด TA-GVHD ในกรณีที่จำเป็นต้องใช้เลือดจากญาติสายตรง แพทย์จะแนะนำให้ทำการป้องกันโดยวิธีการเฉพาะที่เรียกว่าการฉายรังสีเลือด (Blood Irradiation)

เลือดและส่วนประกอบของเลือดที่ได้รับบริจาคจะต้องถูกนำไปฉายรังสีแกมมา (Gamma Irradiation) ก่อนนำไปให้กับผู้ป่วย

ทำไมต้องฉายรังสี : การฉายรังสีผลิตภัณฑ์โลหิตจะยับยั้งการทำงานของเม็ดเลือดขาวลิมโฟไซต์ (lymphocyte) ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะ Transfusion-associated graft-versus-host disease (TA-GVHD) ได้

กรณีที่ควรหลีกเลี่ยงการรับเลือดจากญาติสายตรงโดยเด็ดขาด

ผู้ป่วยที่จะเข้ารับการปลูกถ่ายไขกระดูก หรือเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดโลหิต (Bone Marrow/Stem Cell Transplant) จากญาติสายตรง แพทย์จะแนะนำให้หลีกเลี่ยงการรับเลือดจากญาติสายตรงก่อนการปลูกถ่าย

การหลีกเลี่ยงนี้เนื่องจากอาจทำให้เกิดภาวะที่เรียกว่าการปฏิเสธการปลูกถ่ายได้ ซึ่งเป็นอันตรายอย่างยิ่งต่อผู้ป่วย

หลักการพื้นฐานที่สำคัญที่สุดในการให้เลือด

ไม่ว่าจะเป็นสายเลือดเดียวกันหรือไม่ก็ตาม หลักการพื้นฐานที่สำคัญที่สุดในการให้เลือดคือ หมู่เลือดต้องเข้ากันได้ (Blood Type Compatibility) ตามระบบหมู่เลือด ABO และ Rh

หากหมู่เลือดไม่เข้ากัน แม้จะเป็นพ่อแม่ลูกกันก็ไม่สามารถให้เลือดได้ตามหลักการแพทย์ทั่วไป และหากหมู่เลือดเข้ากันได้ก็ยังคงต้องพิจารณาความเสี่ยงของ TA-GVHD หากเป็นญาติสายตรง

หมู่เลือด	รับเลือดจากหมู่	ให้เลือดแก่หมู่
A	A, O	A, AB
B	B, O	B, AB
AB	ทุกหมู่	AB เท่านั้น
O	O เท่านั้น	ทุกหมู่

สรุปคือ การให้เลือดระหว่างสายเลือดเดียวกันไม่ใช่ข้อห้ามเด็ดขาด แต่มีความเสี่ยงสูงกว่าในการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง ดังนั้นจึงจำเป็นต้องมีขั้นตอนการเตรียมเลือดพิเศษ เช่น การฉายรังสี เพื่อความปลอดภัยสูงสุดของผู้ป่วย