ประเมินความปลอดภัย: ตรวจสอบให้แน่ใจว่าสถานที่เกิดเหตุปลอดภัยสำหรับทั้งผู้บาดเจ็บและผู้ช่วยเหลือ หากยังอยู่ในสถานการณ์อันตราย เช่น เครื่องจักรยังทำงานอยู่ หรือมีกระแสไฟฟ้า ให้แก้ไขสถานการณ์ให้ปลอดภัยก่อนเข้าช่วยเหลือ

โทรขอความช่วยเหลือฉุกเฉินทันที: รีบโทรแจ้ง 1669 (ศูนย์นเรนทร) หรือเบอร์ฉุกเฉินในพื้นที่ทันที แจ้งรายละเอียดเกี่ยวกับเหตุการณ์ ตำแหน่งที่เกิดเหตุ ลักษณะการบาดเจ็บ และระบุว่ามีอวัยวะขาด เพื่อให้เจ้าหน้าที่เตรียมพร้อมในการช่วยเหลือ

ควบคุมการเสียเลือด: นี่คือหัวใจสำคัญของการปฐมพยาบาลบาดแผลอวัยวะขาด การเสียเลือดมากอาจทำให้ผู้บาดเจ็บเข้าสู่ภาวะช็อกและเสียชีวิตได้

• ใช้ผ้าสะอาดกดบาดแผล: ใช้ผ้าสะอาดหรือผ้าก๊อซที่ปราศจากเชื้อ (ถ้ามี) กดลงบนบาดแผลโดยตรงด้วยแรงที่คงที่และหนักแน่นที่สุด

• ใช้แรงกดโดยตรง (Direct Pressure): เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุด หากมีเลือดไหลซึมผ่านผ้า ให้ใช้ผ้าสะอาดทับลงไปอีกชั้น ห้ามยกผ้าชิ้นเดิมออก เพราะจะไปรบกวนการแข็งตัวของเลือด

• ยกอวัยวะที่บาดเจ็บให้สูงกว่าระดับหัวใจ: หากเป็นไปได้และไม่มีการบาดเจ็บอื่นที่ทำให้ไม่สามารถยกได้ การยกจะช่วยลดการไหลเวียนของเลือดไปยังบริเวณที่บาดเจ็บ

• กรณีจำเป็นต้องใช้ทอร์นิเก้ (Tourniquet): การใช้ทอร์นิเก้ควรเป็นทางเลือกสุดท้ายและใช้ในกรณีที่เลือดออกรุนแรงมากจนไม่สามารถควบคุมได้ด้วยการกดโดยตรง และอยู่ในภาวะฉุกเฉินที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต เช่น เมื่อมีผู้บาดเจ็บจำนวนมากและผู้ช่วยเหลือมีจำกัด

  • วิธีใช้ทอร์นิเก้: ใช้เชือก ผ้า หรือวัสดุที่แข็งแรงและกว้างพอ (ไม่ควรใช้ลวดหรือเชือกเล็ก ๆ เพราะจะทำให้เนื้อเยื่อเสียหาย) พันรอบอวัยวะเหนือแผลขึ้นไปประมาณ 2-3 นิ้ว (5-7.5 ซม.) แล้วขันให้แน่นจนเลือดหยุดไหล จดเวลาที่เริ่มขันทอร์นิเก้ไว้เสมอ และแจ้งให้บุคลากรทางการแพทย์ทราบ การขันแน่นนานเกินไปอาจทำให้เนื้อเยื่อตายได้ (ไม่ควรถอดเองโดยไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์)

ป้องกันภาวะช็อก:

• จับผู้บาดเจ็บนอนราบ: หากไม่สงสัยว่ามีการบาดเจ็บที่ศีรษะ คอ หรือกระดูกสันหลัง ให้ผู้บาดเจ็บนอนราบ ยกเท้าสูงขึ้นเล็กน้อย

• คลุมผ้าให้ความอบอุ่น: ใช้ผ้าห่มหรือผ้าสะอาดคลุมตัวผู้บาดเจ็บ เพื่อช่วยรักษาอุณหภูมิร่างกายและป้องกันภาวะช็อก

• ให้กำลังใจ: พูดคุย ปลอบโยนผู้บาดเจ็บให้รู้สึกผ่อนคลายและลดความกังวล

ทำความสะอาดอวัยวะที่ขาด (เบื้องต้น): หากอวัยวะที่ขาดสกปรกมาก ให้ล้างด้วยน้ำสะอาดหรือน้ำเกลือปราศจากเชื้อเบา ๆ ห้ามขัดถูหรือใช้สารเคมีใด ๆ

ห่ออวัยวะที่ขาด:

• ใช้ผ้าก๊อซสะอาดหรือผ้าสะอาดห่ออวัยวะที่ขาดให้มิดชิด

• จากนั้นใส่ในถุงพลาสติกสะอาด หรือถุงซิปล็อก (Zip-lock bag) ปิดปากถุงให้สนิท ห้ามให้อวัยวะสัมผัสกับน้ำหรือน้ำแข็งโดยตรง

เก็บในภาชนะเก็บความเย็น:

• นำถุงพลาสติกที่ห่ออวัยวะแล้ว ใส่ลงในภาชนะที่มีน้ำแข็ง เช่น กระติกน้ำแข็ง หรือถังน้ำแข็ง

• อย่าให้น้ำแข็งสัมผัสอวัยวะโดยตรง: ควรมีน้ำแข็งอยู่ในภาชนะ แต่ระวังไม่ให้น้ำแข็งละลายแล้วท่วมไปโดนอวัยวะโดยตรง ควรให้มีน้ำแข็งและน้ำเล็กน้อยที่อุณหภูมิประมาณ 4 องศาเซลเซียส (ไม่ใช่น้ำแข็งแห้ง)

• วิธีที่ถูกต้องคือ "ห่อแล้วใส่ถุง แล้วใส่ถังน้ำแข็ง" เพื่อรักษาอุณหภูมิให้เหมาะสม (เย็นแต่ไม่ถึงกับช่องฟรีซ) และป้องกันไม่ให้อวัยวะเปียกน้ำ

นำส่งโรงพยาบาลพร้อมผู้บาดเจ็บ: อวัยวะที่ขาดต้องถูกนำส่งไปพร้อมกับผู้บาดเจ็บโดยเร็วที่สุด เพื่อให้แพทย์ประเมินและทำการรักษาต่อไป