ไอซ์แลนด์ ประเทศเดียวในโลกที่ “ไม่มียุง” แต่ทุกอย่างกำลังจะเปลี่ยนไป
“ยุง” คือแมลงตัวเล็กที่คนทั่วโลกรู้จักกันดี เพราะไม่ได้สร้างเพียงความรำคาญ แต่ยังเป็นพาหะนำโรคอันตราย เช่น ไข้เลือดออก มาลาเรีย และชิคุนกุนยา
อย่างไรก็ตาม มีเพียงหนึ่งประเทศบนโลกที่ปราศจากยุงมาโดยตลอด นั่นคือ “ไอซ์แลนด์” แต่ด้วยภาวะโลกร้อน สถานะปลอดยุงนี้อาจไม่คงอยู่ตลอดไป
ทำไมไอซ์แลนด์จึงไม่มียุง?
นักวิทยาศาสตร์เสนอหลายทฤษฎี หนึ่งในนั้นคือ ภูมิศาสตร์ของไอซ์แลนด์ ที่ตั้งอยู่กลางมหาสมุทรแอตแลนติก ห่างจากประเทศอื่นหลายร้อยกิโลเมตร ทำให้ยุงบินมาถึงได้ยาก
ถึงอย่างนั้น ก็เคยมีรายงานพบยุงถูกพามากับเครื่องบิน โดย ศาสตราจารย์กิสลี มาร์ กิสลาสัน เคยพบยุงบนเที่ยวบินจากกรีนแลนด์มาไอซ์แลนด์ และแม้กระทั่งยุงบางตัวสามารถอยู่รอดได้หลายชั่วโมงบนล้อเครื่องบิน
ดังนั้น คำถามสำคัญไม่ใช่แค่ว่า “ยุงมาถึงไอซ์แลนด์ได้หรือไม่?” แต่คือ “ทำไมพวกมันถึงไม่สามารถขยายพันธุ์ได้?”
ภูมิอากาศสุดโหดคือคำตอบ
วงจรชีวิตยุงประกอบด้วย 4 ระยะ ได้แก่ ไข่ – ตัวอ่อน – ดักแด้ – ตัวเต็มวัย โดยทั้งหมดต้องการน้ำที่ไม่แข็งตัวเพื่อให้ลูกน้ำเจริญเติบโต แต่ไอซ์แลนด์มีฤดูหนาวที่ยาวนาน ทำให้น้ำกลายเป็นน้ำแข็งตลอด อีกทั้งยังมีวัฏจักร “แข็ง–ละลาย–แข็ง” ซ้ำแล้วซ้ำเล่าในช่วงฤดูใบไม้ผลิและฤดูใบไม้ร่วง ทำให้ไข่และตัวอ่อนไม่สามารถอยู่รอดจนกลายเป็นยุงเต็มวัยได้
โรเบิร์ต โจนส์ นักชีววิทยาแมลง อธิบายว่า ไอซ์แลนด์ต่างจากพื้นที่อื่นๆ เช่น แคนาดาเหนือที่ยุงบางชนิดอยู่รอดได้ด้วยการเข้าสู่ระยะพักตัว ในไอซ์แลนด์ วัฏจักรการแข็งและละลายบ่อยครั้งกลับฆ่าตัวอ่อนยุงไปก่อน
แม้จะมีบ่อน้ำพุร้อนที่ไม่แข็งตัว แต่ก็ไม่เหมาะต่อการเจริญเติบโตของลูกน้ำยุง ทั้งเพราะอุณหภูมิสูงเกินไป และองค์ประกอบทางเคมีที่ไม่เอื้อต่อการขยายพันธุ์
แต่โลกร้อนอาจทำให้ไอซ์แลนด์ไม่ปลอดยุงอีกต่อไป
แม้วันนี้ไอซ์แลนด์ยังคงปลอดยุง แต่ด้วย การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ฤดูใบไม้ผลิและฤดูใบไม้ร่วงที่อุ่นขึ้นอาจทำให้เกิดน้ำนิ่งที่ไม่แข็งตัวนานขึ้น ซึ่งเหมาะแก่การวางไข่และขยายพันธุ์ของยุง
อิมโม แฮนเซน ศาสตราจารย์ชีววิทยา กล่าวเสริมว่า ขณะนี้เราพบการขยายอาณาเขตของยุงเขตร้อนไปถึงตอนเหนือของสหรัฐอเมริกาแล้ว เพราะฤดูหนาวไม่หนาวเท่าเดิม
อย่างไรก็ตาม ความเสี่ยงของยุงพาหะนำโรค เช่น ยุงลาย (Aedes aegypti) ในไอซ์แลนด์ยังคงต่ำมาก เนื่องจากพวกมันต้องการสภาพอากาศเขตร้อนหรือกึ่งเขตร้อน และการศึกษาแบบจำลองชี้ว่า แม้กระทั่งในยุโรปตอนเหนือก็ยังไม่เหมาะสมสำหรับการแพร่โรคไข้เลือดออกไปจนถึงปี 2080
บทสรุป
ไอซ์แลนด์ยังคงเป็น ประเทศเดียวในโลกที่ปลอดจากยุง แต่อนาคตอาจเปลี่ยนไปหากโลกร้อนทำให้อุณหภูมิเอื้อต่อการขยายพันธุ์ของมัน
เรื่องนี้ไม่เพียงสะท้อนความพิเศษของเกาะแห่งนี้ แต่ยังเป็นเครื่องเตือนใจว่า ภาวะโลกร้อนส่งผลต่อระบบนิเวศทั่วโลก แม้กระทั่งสิ่งเล็กน้อยอย่าง “ยุง” ที่หลายคนอาจไม่เคยนึกถึง
