"5 สีของจีวรพระสงฆ์" แต่ละสีมีความหมายแตกต่างกันอย่างไร?

10/10/2025 (11:18 น.)

เวลาเราเห็นพระสงฆ์เดินบิณฑบาตหรือประกอบพิธีทางศาสนา หลายคนอาจสังเกตได้ว่า “จีวร” ที่ท่านนุ่งห่มนั้นไม่ได้มีสีเดียวเสมอไป

บางรูปสวมจีวรสีส้มสด บางรูปเป็นสีน้ำตาล หรือบางนิกายอาจเห็นเป็นสีเทาเข้ม แล้วแต่ภูมิภาคและประเพณีทางพระพุทธศาสนา

คำถามคือ จีวรพระสงฆ์แต่ละสีมีความหมายอย่างไร? และทำไมจึงมีความแตกต่างกัน?

ที่มาของ “จีวร” เครื่องนุ่งห่มแห่งสมณเพศ

คำว่า “จีวร” มาจากภาษาบาลี “จิวร” (Cīvara) หมายถึง ผ้าห่มหรือเครื่องนุ่งห่มของพระสงฆ์ โดยพระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้ภิกษุใช้ผ้าสามผืน ได้แก่ สบง จีวร และสังฆาฏิ

ซึ่งล้วนมีที่มาจากผ้าบังสุกุล หรือผ้าที่เหลือใช้แล้วจากฆราวาส เช่น ผ้าที่ห่อศพ ผ้าที่ทิ้งแล้ว แล้วนำมาซัก ตัดเย็บ และย้อมสีใหม่ก่อนนำมาใช้ เพื่อแสดงถึงความเรียบง่ายและละวางจากความยึดติดทางวัตถุ

เหตุผลที่จีวรมีหลายสี

สีของจีวรในแต่ละประเทศหรือนิกาย มีความแตกต่างกันตามวัฒนธรรม ภูมิอากาศ และวัสดุที่ใช้ย้อมผ้าในท้องถิ่น

โดยพระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้ใช้สีที่ไม่ฉูดฉาด และได้จากธรรมชาติ เช่น สีหมากสุก สีดิน สีใบไม้ หรือสีเปลือกไม้ ซึ่งต่อมาจึงกลายเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของแต่ละนิกาย

สีของจีวรและความหมายในแต่ละภูมิภาค

1. สีเหลืองทอง หรือสีส้ม (เถรวาท)

พบมากในประเทศไทย ศรีลังกา พม่า ลาว และกัมพูชา จีวรสีนี้เกิดจากการย้อมด้วยแก่นขนุนหรือเปลือกไม้ สีทองหรือสีส้มจึงเป็นสัญลักษณ์ของความสว่าง ความละจากกิเลส และการบำเพ็ญธรรมอย่างบริสุทธิ์

2. สีน้ำตาล หรือสีดิน (ไทยบางวัด / นิกายป่า)

พระสายวัดป่ามักนิยมจีวรสีน้ำตาลเข้มหรือสีดิน เพื่อให้กลมกลืนกับธรรมชาติ แสดงถึงความสมถะ เรียบง่าย และการปลีกวิเวกออกจากสังคมเพื่อปฏิบัติธรรม

3. สีแดง หรือสีกรัก (ทิเบต / มหายาน)

พระทิเบตมักสวมจีวรสีแดงหรือสีเลือดหมู เป็นสีที่ให้ความรู้สึกอบอุ่น และเชื่อกันว่าสื่อถึงพลังแห่งความเมตตาและปัญญา นอกจากนี้ยังสื่อถึงการละกิเลสและความเข้มแข็งทางจิตวิญญาณ

4. สีเทา หรือสีน้ำเงินเข้ม (จีน / เกาหลี)

พระในนิกายมหายานของจีนและเกาหลีมักสวมจีวรสีเทา สีน้ำตาลเข้ม หรือสีน้ำเงินเข้ม เพื่อสื่อถึงความสงบ เรียบง่าย และไม่โดดเด่น สีเหล่านี้ยังเหมาะกับสภาพอากาศหนาวเย็นของภูมิภาคนั้น

5. สีดำ หรือสีเข้ม (ญี่ปุ่น)

พระในนิกายเซนของญี่ปุ่นมักนุ่งห่มจีวรสีดำหรือสีเข้ม ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความว่าง ความสงบ และความสละโลกีย์ สีดำในแนวคิดเซนยังหมายถึงความว่างเปล่าที่พร้อมจะรับทุกสิ่งอย่างเท่าเทียม

จีวร: สัญลักษณ์แห่งความเรียบง่ายและสละโลก

ไม่ว่าสีของจีวรจะเป็นสีใดก็ตาม จุดมุ่งหมายของการนุ่งห่มจีวรคือการแสดงถึงความสละโลก ความไม่ยึดติด และการดำรงชีวิตอย่างสมถะตามพระธรรมวินัย

สีจีวรที่ต่างกันจึงไม่ใช่เรื่องของลำดับชั้น แต่สะท้อนถึงวัฒนธรรม ความเชื่อ และสภาพแวดล้อมของแต่ละภูมิภาคในพุทธศาสนา

บทสรุป

จีวรพระสงฆ์แต่ละสี ไม่ได้เป็นเพียงความแตกต่างทางวัฒนธรรม แต่เป็นสัญลักษณ์แห่งจิตใจของผู้ปฏิบัติธรรม

ไม่ว่าจะเป็นสีเหลืองทองที่สื่อถึงความบริสุทธิ์ สีแดงที่แทนพลังแห่งเมตตา หรือสีเทาที่สื่อถึงความสงบล้วนมีความหมายลึกซึ้งในทางธรรม และเป็นภาพสะท้อนของพระพุทธศาสนาที่หลากหลายแต่คงไว้ซึ่งหัวใจเดียวกันคือ “ความหลุดพ้นจากกิเลส”