"สันตะปาปา" มาจากคำว่าอะไร? และทำไมถึงเรียกว่า "โป๊ป"?

หากพูดถึง "โป๊ป" หลายคนคงนึกถึงภาพของ "พระสันตะปาปา" ในชุดสีขาว ผู้เป็นผู้นำสูงสุดของคริสตจักรโรมันคาทอลิก

พระสันตะปาปา มีบทบาทเป็นทั้งผู้นำทางศาสนาและศูนย์กลางจิตวิญญาณของคริสตศาสนิกชนทั่วโลก นอกจากนั้น ยังมีอิทธิพลต่อการเมืองและสังคมในหลายยุคสมัย ไม่ว่าจะเป็นยุคกลางที่พระสันตะปาปามีอำนาจสูงสุดเหนือจักรพรรดิยุโรป หรือยุคปัจจุบันที่พระองค์มีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมสันติภาพและความเป็นหนึ่งเดียวของศาสนา

แต่เคยสงสัยไหมว่าทำไมถึงเรียกตำแหน่งนี้ว่า "โป๊ป" และคำว่า "สันตะปาปา" นี้มีที่มาอย่างไร?

รากศัพท์ของคำว่า "โป๊ป"

คำว่า "Pope" มีรากศัพท์มาจากภาษาละติน "papa" และภาษากรีก "πάππας" (pappas) ซึ่งแปลว่า "บิดา" ในช่วงแรก คำนี้ไม่ได้ใช้เฉพาะกับพระสันตะปาปาแห่งโรมเท่านั้น แต่ถูกใช้เรียกผู้นำทางศาสนาในหลายพื้นที่ของคริสตจักร

ทว่าต่อมาในศตวรรษที่ 5 พระสันตะปาปาลีโอที่ 1 (Pope Leo I) ได้เริ่มใช้คำนี้อย่างเป็นทางการเพื่อหมายถึงผู้นำสูงสุดของคริสตจักรโรมันคาทอลิกเพียงผู้เดียว

แล้วคำว่า "สันตะปาปา" ล่ะ?

หลักฐานในสมัยกรุงศรีอยุธยาว่าเคยมีการเรียกพระสันตะปาปาว่า "สังตอปาพา" ในจดหมายของเจ้าพระยาศรีธรรมราช (ปาน) หรือ โกษาปาน ส่งไปถึงบาทหลวง เดอ ลาแชส ของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 โดยสันนิษฐานได้ว่า คำว่าสังตอปาพานี้คงจะมาจากคำว่า "ซังโต ปาปา" (Santo papa) ซึ่งเป็นคำเรียกพระยศของพระสันตะปาปาในภาษาโปรตุเกสที่มีความหมายว่า "บิดาผู้ศักดิ์สิทธิ์" (holy father) นั่นเอง

เมื่อล่วงมาถึงยุคสมัยปัจจุบันแล้ว สำนักราชบัณฑิตยสภาจึงนำคำว่า "ซังโต ปาปา" ในภาษาโปรตุเกสมาแปลงใหม่แล้วบัญญัติเป็นคำว่า "พระสันตะปาปา" ในภาษาไทยอย่างเป็นทางการ

ดังนั้น "โป๊ป" ไม่ใช่เพียงแค่ชื่อเรียกตำแหน่ง แต่สะท้อนถึงบทบาทของพระสันตะปาปาในฐานะ "บิดาทางจิตวิญญาณ" ของผู้ศรัทธา ความหมายและความสำคัญของคำนี้จึงไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในบริบททางศาสนาเท่านั้น แต่ยังเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของโลกอย่างลึกซึ้ง