กษัตริย์จีนโบราณมีลูกมากมาย ทำไม "ลูกคนโตจากมเหสีเอก" ได้สืบทอดบัลลังก์?
กษัตริย์จีนโบราณมีลูกมากมาย แต่ทำไมต้องให้ "ลูกคนโตจากมเหสีเอก" สืบทอดบัลลังก์? เผย 2 เหตุผลที่มากกว่าลำดับอาวุโส
ในสังคมจีนโบราณ เรามักเห็นว่าการสืบทอดบัลลังก์จะยึดตามระบบ "ลูกชายคนโตที่เกิดจากมเหสีเอก" เสมอ แม้ว่าลูกคนนั้นจะไม่ได้หมายความว่ามีความสามารถหรือคุณธรรมสูงสุดก็ตาม
เหตุใดจึงต้องยึดมั่นในระบบนี้ แทนที่จะเลือกผู้ที่มีความสามารถ? เบื้องหลังเรื่องนี้มี 2 ปัจจัยทางการเมืองที่สำคัญซ่อนอยู่ ซึ่งเป็นเบื้องลึกที่ละครอิงประวัติศาสตร์อาจไม่ได้บอกไว้
แม้ไร้ความสามารถ ก็ยังได้เป็นฮ่องเต้
ตามรายงานของ 藝述史 ในยุคศักดินา แม้ว่าลูกชายคนโตจากมเหสีเอกจะเสเพลหรือไร้ความสามารถ ก็ยังมีโอกาสสูงที่จะได้ขึ้นครองบัลลังก์ ตัวอย่างเช่น ซือหม่าจง ในราชวงศ์จิ้น ที่คนทั่วไปยอมรับว่าสติปัญญาไม่สูงนัก แต่ก็ยังได้ขึ้นครองราชย์เป็น "จักรพรรดิจิ้นฮุ่ยตี้"
หวังฟูจือ นักคิดยุคหมิง-ชิง ถึงกับวิจารณ์ว่า "ความเขลาของฮุ่ยตี้ หาผู้ใดเปรียบมิได้ จนเป็นเหตุให้ชาติล่มจม" หรือในยุคราชวงศ์หมิง ลูกชายคนโตของจักรพรรดิหมิงเฉิงจู่ (จูตี้) อย่าง จูเกาชื่อ ก็มีความพิการที่ขา แต่ก็ได้สืบทอดตำแหน่งเช่นกัน
2 เหตุผลสำคัญทางการเมือง
การตั้งระบบนี้ขึ้นมาไม่ใช่เพราะคนโบราณคิดไม่เป็น แต่มีเหตุผลสำคัญ 2 ข้อ ข้อแรกคือ เพื่อรักษาเสถียรภาพของระบบการปกครอง
ในยุคศักดินา ระบบราชการถูกสร้างไว้อย่างสมบูรณ์แล้ว โดยเฉพาะก่อนยุคราชวงศ์หมิงที่อำนาจยังไม่รวมศูนย์เบ็ดเสร็จ ระบบต่างๆ ยังคงทำงานได้แม้ขาดการตัดสินใจจากผู้ปกครอง
ดังนั้นระบบนี้จึงไม่ได้ถูกออกแบบมาเพื่อคัดเลือก "คนเก่ง" แต่เพื่อสร้าง "มาตรฐานที่เป็นหนึ่งเดียว" ในการสืบทอด เพื่อหลีกเลี่ยงการต่อสู้แย่งชิงบัลลังก์ ซึ่งจะทำให้ชาติไร้เสถียรภาพ
ข้อที่ 2 คือ สถานะและอำนาจของตระกูลฝั่งมารดา คำว่า "ติ๋" หรือ "สายหลัก" (มเหสีเอก) นั้น สะท้อนว่าตระกูลของมารดานั้นต้องมีบารมีและพื้นเพที่ดี
การที่ลูกชายคนโตมีตระกูลฝั่งแม่ที่ทรงอิทธิพลคอยหนุนหลัง ทั้งด้านอำนาจและการเงิน ก็ถือเป็น "ความแข็งแกร่ง" รูปแบบหนึ่ง และยังช่วยป้องกันความขัดแย้งภายในราชวงศ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ข้อยกเว้นในสมัย "ราชวงศ์ชิง"
แล้วเหตุใดระบบที่สืบทอดมานับพันปีนี้ จึงแทบไม่มีผลบังคับใช้ในสมัยราชวงศ์ชิง?
นั่นเพราะตั้งแต่ช่วงต้นราชวงศ์ชิง เหล่าเชื้อพระวงศ์ได้แสดงให้เห็นถึงอำนาจที่แข็งแกร่ง ผู้ปกครองชิงจำเป็นต้องพึ่งพาความช่วยเหลือจากญาติพี่น้อง ไม่เหมือนราชวงศ์ก่อนๆ ที่มักกีดกันเชื้อพระวงศ์ออกจากการเมือง
ผลลัพธ์คือ การเปิดโอกาสให้บรรดาองค์ชายที่มีความสามารถต่างลุกขึ้นมาแย่งชิงบัลลังก์กันเอง เหตุการณ์ที่โด่งดังที่สุดคือ "ศึกสายเลือด 9 สกุล" ในสมัยคังซี และในประวัติศาสตร์อันยาวนานของราชวงศ์ชิง มีจักรพรรดิเพียงพระองค์เดียวที่ได้ครองราชย์ในฐานะ "ลูกชายคนโตจากมเหสีเอก" นั่นคือ จักรพรรดิเต้ากวง
